Bối Cảnh.

Từ khi về nắm Sư Đoàn 5 tháng 9/69, Tướng Hiếu đă mau chóng biến cải Sư Đoàn 5 từ thế bị động qua thế chủ động, từ thế thủ qua thế công: Cộng quân đă không c̣n hoạt động được dễ dàng trong nội địa thuộc vùng hành quân của Sư Đoàn 5, và phải rút hẳn về bên kia biên giới Việt Miên. Trong năm 1970, từ tháng 3 đến tháng 6, Sư Đoàn 5 đă cùng chung nỗ lực với Quân Đoàn III, Quân Đoàn IV và các Sư Đoàn Hoa Kỳ đánh đuổi theo địch quân qua Cam Bốt, theo lệnh của Tổng Thống Nixon. Từ tháng 5 đến tháng 7, Sư Đoàn 5 đă cùng Quân Đoàn III và Quân Đoàn IV đánh đuổi Cộng quân qua vùng Lưỡi Câu phía Bắc Lộc Ninh trong khuôn khổ Hành Quân Toàn Thắng 46 (Địch chết 79 tên). Từ ngày 23/10 đến 10/11, Sư Đoàn 5, với 3 Chiến Đoàn - Chiến Đoàn 1, Chiến Đoàn 9 và Chiến Đoàn 333 tăng phái - tấn công vào vùng Snoul để lùng và diệt địch trong khuôn khổ Hành Quân Toàn Thắng 8/B/5 (Địch chết 189 tên). Trong tất cả các cuộc hành quân đại qui mô đó, Cộng quân đă luôn tránh né đụng độ lớn và cứ lẩn tránh sâu vào nội địa hoàng gia Cam Bốt, xa khỏi tầm với của các đơn vị bạn. Thành thử quân đội ta chỉ triệt hủy được rất nhiều kho tàng súng ống, đạn dược, lương thực cùng những cơ sở tiếp vận, huấn luyện, bệnh xá, dưỡng quân, mà không gây tổn thất nhân sự cho chúng được.

Khái Niệm Chiến Thuật.

Tướng Hiếu bàn định với Tướng Đỗ Cao Trí là phải thay đổi chiến thuật: thay v́ lùng địch, quân ta phải dụ địch xuất đầu lộ diện đến tấn công ḿnh để ḿnh có cơ hội diệt chúng. Trong khu vực hành quân của Sư Đoàn 5, địch quân hoạt động cỡ một Sư Đoàn (SĐBV5 với Trung Đoàn 174 và Trung Đoàn 275). Muốn được vậy ta phải nhử chúng với một đơn vị cỡ trung đoàn. Khi chúng tấn công trung đoàn này với một trung đoàn, chúng ta sẽ phản công với một sư đoàn. Nếu chúng cả gan tung vào trọn một sư đoàn, ta sẽ đại tấn công chúng với ba sư đoàn.

Thực Hiện Kế Hoạch

Để thực hiện kế hoạch "Điệu Hổ Ly Sơn" này, điều tối quan trọng là phải có tin tức t́nh báo chính xác để chẩn định chính xác khi địch thật sự mắc vào bẫy. Do đó, Tướng Hiếu đă bí mật lồng vào cuộc hành quân Toàn Thắng 8/B/5 hai cuộc hành quân nhỏ đặt máy ḍ thám quanh vùng Snoul, địa điểm nơi đặt bẫy xập. Cả thảy 11 vị trí được rải dọc theo QL 13 về phía Bắc và phía Nam Snoul. Máy nghe ngóng tín hiệu phát xuất từ các máy ḍ thám được thiết lập ở Lộc Ninh do nhân viên Pḥng 2 t́nh báo của Sư Đoàn 5 túc trực điều hành 24 trên 24.

Các máy ḍ thám này phát hiện hoạt động xâm nhập của một Trung Đoàn Việt Cộng vào vùng Đông Nam Lộc Ninh: ngày 22/12 tại XU.837234; ngày 23/12 tại XU.793110; ngày 24/12 tại XU.792113; ngày 25/12 tại XU.762076.

Ngày 4/1/71, cuộc nhử mồi bắt đầu với việc tung Chiến Đoàn 9 vào vùng Lưỡi Câu khu vực Tây Bắc Lộc Ninh. Chiến Đoàn 9 gồm Trung Đoàn 9 được tăng phái với các lực lượng sau đây: Tiểu Đoàn 74 Biệt Động Quân, Chi Đoàn/Thiết Kỵ 1 Kỵ Binh, Đại Đội/Tiểu Đoàn 5 Công Binh. Trong suốt hai tháng tiếp sau đó, địch quân luôn tránh né không đụng độ lớn với các đơn vị của Chiến Đoàn 9. Măi cho đến khoảng trung tuần tháng 3/71 th́ có dấu chỉ địch quân bắt đầu dấn thân vào bẫy xập.

Trung Úy Đỗ Văn Phúc, Đại Đội Trưởng Đại Đội 15, Tiểu Đoàn 4/8 viết:

Đầu tháng 2 năm 1971, ngay sau Tết Tân Hợi, Chiến Đoàn 9 được thành lập gồm ba trong bốn Tiểu đoàn cơ hữu của Trung Đoàn 9 Bộ Binh, Đại Đội Trinh Sát 9; tăng cường thêm Tiểu Đoàn 4 của Trung Đoàn 8 và Tiểu Đoàn 1 (?) của Trung Đoàn 7; cùng Thiết Đoàn 1 Kỵ Binh và một Tiểu Đoàn Pháo Binh. Tiến hành đồng loạt có các Chiến Đoàn 333 Biệt Động Quân và một chiến đoàn khác (của SĐ 18 hay 25?) dọc theo biên giới Cambodia giáp ranh các tỉnh B́nh Long, Tây Ninh của Quân Khu 3. Cuộc hành quân này do Trung Tướng Đỗ Cao Trí, Tư Lệnh Quân Đoàn 3 trực tiếp chỉ huy.

Cuộc vượt biên bắt đầu chiều ngày 4 tháng 2, 1971. Tiểu Đoàn 4/8 xuất phát từ phía tây Quốc lộ 13 đánh thẳng lên Quận ly Snuol của tỉnh Kratie. Đich quân hoàn toàn bị bất ngờ. Lính Tiểu Đoàn 4/8 đă chặn giết một giao liên khi tên này đi xe đạp thoải mái trên một con lộ. Hai ngày sau, Tiểu Đoàn bất ngờ tấn công vào một đơn vị VC đang chuẩn bị bày biện ăn liên hoan ngày tết.

Ngày 9 tháng 2, 1971, đại quân của Chiến Đoàn tiến vào thị trấn Snuol, lập căn cứ hỏa lực.

Ngày 10 tháng 2, Tiểu Đoàn 4/8 do Đại Úy Nguyễn Chí Hiền chỉ huy tiến chiếm một mục tiêu do một tiểu đoàn Bắc Việt pḥng thủ. Đó là hai làng ThPong Vietnam và ThPong Cham, nằm lọt trong đồn điền cao su Snuol. Hai làng này chỉ cách nhau một con dường nhỏ. Tiểu đoàn đóng quân qua đêm tại đó và đă bị một trung đoàn chính quy Bắc Việt của Công Trường 5 tấn công 5 đợt bắt đầu khoảng 2 giờ sáng. Nhờ hệ thống ḿn claymore dày đặc và tinh thần chiến đấu dũng cảm của binh sĩ, VC phải rút quân lúc tờ mờ sáng. Tổng kết sau hai ngày giao tranh, Tiểu Đoàn 4/8 đă hạ sát 129 tên Cộng quân Bắc Việt, trong đó có tên Trung Tá Thanh là Trung Đoàn Trưởng.

Chứng một tuần lễ sau, Tiểu đoàn 4/8 tiến thêm về phía Tây Bắc Snuol và phát hiện một loạt các cơ sở như bệnh xá, trung tâm huấn luyện và một nghĩa trang với hàng chục ngôi mộ mới đắp. Trong các cuộc chạm súng này, binh sĩ giết thêm 59 tên địch.

Ngày 27 tháng 2, 1971, Trung Đoàn 174 và Tiểu Đoàn Đặc công Z-27 thuộc Công Trường 5 chính quy Bắc Việt đă mở trận phục kích Tiểu Đoàn 4/8 tại một làng mang tên Trapeang Lak sau khi đă cho trinh sát của chúng bám theo và quấy nhiễu quân ta nhiều ngày đêm và trong đêm trước đă cho đặc công ḅ vào phá hủy kho đạn của Chiến Đoàn. Trước một quân số áp đảo 5 đánh 1, mà không có phi pháo yểm trợ, Tiểu đoàn 4/8 phải mở đường máu rút về Snuol. Mức thiết hại trung b́nh.

Sau trận này, Tiểu Đoàn 4/8 được hồi hương vào đầu tháng 3, 1971.

Ngày 26/2/71, Tướng Trí bị tử nạn trực thăng, Tướng Nguyễn Văn Minh được cử thay thế. Tướng Hiếu tŕnh cho Tướng Minh về kế hoạch "Điệu Hổ Ly Sơn" và lưu ư Tướng Minh là tùy t́nh h́nh có thể phải dùng tới Sư Đoàn 18 và Sư Đoàn 25 là những lực lượng trừ bị cho kế hoạch hành quân đại quy mô này. Tướng Minh chấp thuận cho tiếp tục tiến hành kế hoạch đă điều nghiên trước, nhưng không mấy sốt sắng, phần v́ kế hoạch này không phải con đẻ của ḿnh, phần v́ ông không có tầm vóc và kiến thức quân sự của Tướng Trí để có thể hội nhập những chi tiết phức tạp chiến thuật của kế hoạch.

Ngày 8/3/71, địch quân pháo kích vào Bộ Chỉ Huy Chiến Đoàn 9 đóng tại 1 cây số Đông Nam Snoul vào lúc 5giờ 45 chiều, khiến cho 1 chết, 3 bị thương, phá hủy 2 xe jíp và một số lượng lớn đạn dược phát nổ khi đạn pháo kích rớt trúng vào hầm chứa đạn.

Ngày 17/3/71, hai Tiểu Đoàn của Trung Đoàn 9 được trực thăng vận đổ bộ xuống khu vực XU.488459 Đông Bắc Snoul. Cuộc đổ bộ không vận này được yểm trợ bởi 4 khẩu đại bác 155 ly đặt tại căn cứ hỏa lực Nam Snoul. V́ thời tiết xấu nên thay v́ có 10 phi xuất bắn phá chuẩn bị băi đổ bộ th́ chỉ thực hiện được có 4 phi xuất. Một trong 4 trực thăng UH-1 do phi công Việt Nam lái bị địch quân bắn hạ. Đợt đổ bộ đầu tiên với 190 quân lính không gặp trở ngại. Nhưng rồi hỏa lực mạnh mẽ của địch quân bắn từ phía Bắc và Đông Nam của khu đổ bộ khiến cho hai trực thăng bị hạ và 8 trực thăng bị hư hại, thành thử cuộc đổ bộ c̣n lại phải bị hủy bỏ. Lực lượng đă đổ bộ, 1 Tiểu Đoàn rưỡi, được lệnh rút quân khỏi vùng giao chiến v́ đây chưa phải là địa điểm đặt bẫy xập và cuộc đổ bộ này chỉ là cuộc hành quân cường thám thăm ḍ lực lượng và ư đồ của địch quân. Các Cố Vấn Mỹ ở Quân Đoàn III, không hiểu biết chuyện, nhốn nháo lên cho là binh sĩ và cấp chỉ huy của ta nhát không chịu đánh khi t́m thấy địch quân: Trung Tá William L. Golden, Cố Vấn Pḥng 3 báo cáo lên Chuẩn Tướng Arthur S. Hyman, Phụ Tá Cố Vấn Trưởng - ông này báo cáo lên Trung Tướng Michael Davison, Cố Vấn Trưởng - ông này "méc" lên Trung Tướng Nguyễn Văn Minh, Tư Lệnh Quân Đoàn III ! Phía bên Việt ta th́ cứ phớt tỉnh Ăng Lê!

Áp dụng thế luân chuyển binh đoàn, Chiến Đoàn 9 được triệt thoái khỏi lănh thổ Cam Bốt, thay thế bởi Chiến Đoàn 8 (gồm Trung Đoàn 8, Tiểu Đoàn 74 Biệt Động Quân và Thiết Đoàn 1 Kỵ Binh). Chiến Đoàn 8 này được dùng làm con mồi nhử địch.

Tướng Hiếu nhận định t́nh h́nh và phán quyết là địch bắt đầu xa vào bẫy. Ngày 23/3/71, Tướng Hiếu viết thư về cho vợ:

"Ngày hôm nay anh đi Lộc Ninh để chỉ huy cuộc hành quân tại Kampuchia. Mặc dầu cuộc hành quân này sẽ kéo dài một thời gian vô hạn định nhưng chắc chắn anh cũng sẽ có dịp về Lai Khê. C̣n về Saigon th́ tùy t́nh h́nh ở bên đó."

Khi viết:"cuộc hành quân này sẽ kéo dài một thời gian vô hạn định", Tướng Hiếu ngụ ư quân ta sẵn sàng leo thang mức độ giao tranh tùy theo mức độ tham chiến của địch quân theo công thức "địch 1 ta 3" để đánh dứt điểm, cho nên cuộc hành quân không được ấn định 6 ngày, 10 ngày hay 15 ngày như những cuộc hành quân thông thường khác.

Trong ngày 5/4/71, địch quân tăng gia pháo kích vào các đơn vị của Chiến Đoàn 8 và Chiến Đoàn 8 đụng độ với địch hai lần tại vùng XU.15330 Tây Nam Snoul. Đồng thời địch đặt ḿn trên QL13 để làm trở ngại đường tiếp tế từ Lộc Ninh tới Snoul. Tướng Hiếu ra lệnh Chiến Đoàn 8 cần phải đề cao cảnh giác tối đa trong việc an ninh pḥng thủ bằng cách củng cố thật vững chắc tất cả các căn cứ vị trí pháo binh, tăng cường công sự pḥng thủ, xử dụng tối đa ḿn bẫy để pḥng các cuộc tấn công đêm và phục kích của địch, xử dụng ống kính starlight để phát hiện và hủy diệt các vị trí súng cối và ngăn chận các cuộc di chuyển của địch tại khu vực phía Tây và Tây Bắc Snoul để lùa chúng vào độc đạo dẫn tới bẫy xập. (Mật Điện số mật mă 1135 ngày 052200H/4/71)

Ngày 13/4/71, Tướng Hiếu thông báo cho Bộ Chỉ Huy Chiến Đoàn 8 biết là ngày 3/4/71, Trung Đoàn Việt Cộng E6 trú đóng tại 10 cây số Tây Bắc Snoul đă di chuyển về vùng 16 cây số Đông Bắc Snoul, và trong ngày 13/4/71 lại di chuyển vào trong khu tứ giác XU.580350 - 665350 - 665460 - 580460. Khu này là nơi đặt căn cứ và các cơ sở hậu cần của Trung Đoàn E6. Tướng Hiếu ra lệnh cho Chiến Đoàn 8 xử dụng Thiết Đoàn 1 Kỵ Binh và 2 Tiểu Đoàn Bộ Binh hành quân lùng và diệt địch vào khu tứ giác đó để khiêu khích dụ địch ló đầu ra.(Công Điện số 1310/B/HQ/M ngày 131700H/04/71)

Ngày 15/4/71, Chiến Đoàn 8 tấn công vào khu căn cứ của Trung Đoàn Việt Cộng E6, với sự yểm trợ của phi pháo và trực thăng vơ trang. Địch quân lại tránh né đụng độ và các đơn vị bạn chỉ gây được thiệt hại cho các cơ sở hậu cần và triệt hủy các kho tàng của Trung Đoàn E6.

Ngày 21/4/71, Tướng Hiếu viết thư cho vợ: "Anh ở trên Lộc Ninh ngày thứ hai và mới về Lai Khê chiều thứ ba và tùy t́nh h́nh sẽ ở luôn đến thứ hai tuần tới." Coi bộ hổ đă lủi sâu vào rừng, thợ săn có th́ giờ đứng dậy vươn vai duỗi chân trước khi trở về vị trí ŕnh rập.

Ngày 4/5/71, qua công điện mật số 3685/BCH/HQ/SĐ5/P3/M gửi cho Đại Tá Chiến Đoàn Trưởng CĐ8 và Thiếu Tá Thiết Đoàn Trưởng THĐ1/KB, Tướng Hiếu thông báo:

Sau đây là vị trí bẫy xập được giăng ra ngày 6/5/71:

Ngày 11/5/71, Tướng Hiếu phát động một Chiến Đoàn gồm 5.000 quân, dưới sự không trợ của Không Quân Hoa Kỳ, càn quét một giải 40 cây số từ thành phố Kandol Chrum trên Quốc Lộ 7 hướng về phiá Nam tới Kompong Trach, một vùng trải từ 40-180 cây số hướng Tây Bắc Sài G̣n. Hoạt động sâu 20 cây số trong nội địa Cam Bốt, hai Chiến Đoàn di chuyển xuống hướng Nam từ Kandol Chrum để gặp một Chiến Đoàn đang hướng lên phía Bặc từ Kompong Trach. Cộng quân lại tránh đụng độ và chỉ thiệt hại có 14 nhân mạng.

Ngày 15/5/71, Tướng Hiếu t́m cách lùa địch quân vào bẫy xập bằng cách tung ra một đạo quân gồm 1,000 chiến binh tập trung trong vùng Mỏ Vẹt thuộc mạn Đông Cam Bốt về phía Nam của cuộc hành quân đầu. Để yểm trợ cho cả hai cuộc hành quân này, Không Quân Hoa Kỳ đă thực hiện 320 phi xuất trực thăng vơ trang và 32 phi xuất không tập. Không Quân Việt Nam thực hiện 124 phi xuất thực thăng vơ trang và 32 phi xuất không tập.

Ngày 25/5/71, Tướng Hiếu nghĩ chắc địch quân sẽ không lần ṃ vào bẫy xập v́ mùa mưa sắp đến, nên viết thư về cho vợ:" Hành quân sau vụ này có lẽ sẽ dễ chịu hơn v́ sắp đến mùa mưa."

Nhưng ngày 26/5/71, khoảng 1.000 Cộng quân tấn kích Snoul và xông vào thành phố ngày hôm sau, nhưng chúng bị quân trú pḥng đẩy lui với sự yểm trợ không tập Hoa Kỳ. Quân trú pḥng cũng đánh bại 4 đợt xung phong khác của Cộng quân quanh thành phố Snoul.

Ngày 27/5/71, các đơn vị Cộng quân tấn kích mạnh khoảng một cây số rưỡi phía Tây thành phố, nhưng bị quân trú pḥng đánh chận lại. Địch bị thiệt hại 99 nhân mạng trong ba giờ giao tranh.

Ngày 29/5/71 địch quân bắt đầu tấn công cấp trung đoàn vào thị trấn Snoul, đánh thẳng vào bộ chỉ huy của Chiến Đoàn 8 đặt tại XU.545337, gây thiệt hại cho Đài Kiểm Báo và tiêu hủy một số máy và dụng cụ (5 máy thu số 449 - 183 - 197 - 126 - 243; 1 hộp liên kết số 121; 2 antenna đủ bộ). Tướng Hiếu yêu cầu Tướng Minh khởi sự tung vào các đơn vị trừ bị như kế hoạch "Điệu Hổ Ly Sơn" đă ấn định. Các Cố Vấn Mỹ thuộc Quân Đoàn III khuyến cáo Tướng Minh đừng nghe theo Tướng Hiếu cứ để địch quân tung thêm quân vào trận chiến rồi sẽ dùng bom B-52 trải thảm diệt địch. Tướng Hiếu lưu ư Tướng Minh là trong một trận chiến cỡ lớn như vậy không thể tùy hứng mà hành động, cần phải tiến hành như kế hoạch đă điều nghiên kỹ càng trước. Hơn nữa, nếu dùng bom B-52 sớm th́ địch quân sẽ tan biến đi trước khi bị thiệt hại lớn, nếu đợi khi địch quân bu tới đông th́ chúng đă bám sát vào quân ta, đến lúc đó hoặc là không dùng được bom B-52 nữa v́ sẽ sát hại cả đến các đơn vị bạn, hoặc là cứ thả bom bừa xuống chịu thí quân bạn để mà diệt địch. Điều này Tướng Hiếu không thể chấp nhận. Nếu không muốn áp dụng kế hoạch nguyên thủy cần phải triệt thoái Chiến Đoàn 8 ngay lập tức khi chưa muộn. Tướng Minh chần chờ không biết nên nghe theo Tướng Hiếu hay vâng theo các Cố Vấn Mỹ của ḿnh. Đến khi tin tức Pḥng 2 của Sư Đoàn 5 và Pḥng 2 của Quân Đoàn III báo cáo Bộ Chỉ Huy Chiến Đoàn 8 thất thanh kêu cầu cứu v́ đă bị vây chặt chẳng c̣n bao lâu nữa sẽ bị địch quân tràn ngập qua các tuyến pḥng thủ, Tướng Minh bèn phủi tay nói với Tướng Hiếu: "Anh làm ǵ th́ làm đi".

Đó là ngày 30/5/71, Tướng Hiếu vội vàng rút tỉa từ xấp bản đồ dầy cộm của cả toàn bộ kế hoạch điều nghiên hành quân "Điệu Hổ Ly Sơn" Snoul, chọn lựa các bản đồ kế hoạch rút quân đă được điều nghiên sẵn, nhẩy lên trực thăng trực chỉ Snoul. Thường th́ trên trực thăng chỉ huy C&C có ban tham mưu gồm các trưởng pḥng 2, 3, 4 tháp tùng theo Tư Lệnh chiến trường. Nhưng v́ hỏa lực địch quá gắt tại chiến trường Snoul, - mỗi lần có trực thăng xuất hiện trên ṿm trời là hỏa lực pḥng không địch bắn lên như mưa, có khi trực thăng Tướng Hiếu phải bay đi bay lại từ 8 giờ sáng đến 3 giờ chiều mà cũng không đáp xuống được - lần này Tướng Hiếu để ban tham mưu ở lại và mạo hiểm bay một ḿnh. Phi công trực thăng Việt Nam gan dạ bay là sát ngọn cây. Trên đường bay, Tướng Hiếu yêu cầu Tướng Minh chỉ thị cho thả bom B-52 dọc theo lộ tŕnh rút quân để phá vỡ các ổ phục kích địch quân nằm chờ sẵn. Lời yêu cầu này đă bị Cố Vấn Mỹ cạnh Quân Đoàn III chơi xấu trả thù vặt làm ngơ.

V́ Cộng quân đă vây sát BCH/CĐ8, không c̣n xử dụng điện đài hay điện thoại an toàn nữa, Tướng Hiếu đă đáp thẳng xuống BCH/CĐ8 dưới tầm bắn của mọi loại súng lớn nhỏ của địch quân. Chiến Đoàn Trưởng Chiến Đoàn 8, Thiết Đoàn Trưởng Thiết Đoàn 1 Kỵ Binh, các Tiểu Đoàn Trưởng TĐ1/8, TĐ2/8, TĐ3/8, TĐ2/7, TĐ3/9 và TĐ74/BĐQ chụm đầu quanh Tướng Hiếu theo dơi ngón tay Tướng Hiếu chỉ vẽ trên bản đồ phác họa thứ tự rút quân. Ai nấy đều phấn khởi, không một chút nao núng, tin tưởng vào tài điều binh của Tư Lệnh ḿnh, dù là trong lúc ngặt nghèo nhất này. Khi các Chỉ Huy Trưởng tản mác trở về đơn vị chiến đấu của ḿnh th́ niềm vững tin vào Tướng Hiếu lan truyền đến toàn thể anh em chiến binh. Trực thăng chở Tướng Hiếu chợt tung cánh quạt vút thẳng lên trời báo hiệu lệnh triệt thoái. Các quân xa bắt đầu chuyển bánh. Thế là cuộc triệt thoái phá vỡ ṿng vây tiến hành trong trật tự, kẻ đi trước người đi sau, anh em chiến binh đùm bọc lẫn nhau,

Tướng Hiếu đem thế chân vạc ra áp dụng cách tài tình qua giai đoạn một và giai đoạn hai của cuộc rút lui xảy ra trong ngày 30 và 31 tháng 5 năm 1971. Trong giai đoạn một và giai đoạn hai, thứ tự vị trí của các đơn vị như sau: