Vận mạng Tướng Hiếu nằm gọn trong tay Thiệu khi Thiệu được Tổng Thống Mỹ Johnson cho lên làm Tổng Thống năm 1967. Tướng Hiếu lên đến cấp bậc Thiếu Tướng năm 1968 khi mới 39 tuổi, nhưng rồi bị Tổng Thống Nhà Nam d́m không cho ngóc đầu lên cấp bậc Trung Tướng đương khi c̣n sống, và chỉ được Thiệu sai Phó Tổng Thống Trần Văn Hương đến thí cho ngôi sao thứ ba sau khi Tướng Hiếu đă bị thảm sát cách hèn nhát. Phải chăng đây là điển h́nh của một cử chỉ "ném đá giấu tay"? Ta hăy duyệt xem tay cờ Tổng Thống Nhà Nam dùng con cờ Tướng Hiếu ra sao trong thế cờ của hắn.
Khi Tướng Thiệu c̣n là Chủ Tịch Hội Đồng Các Tướng Trẻ - Thiệu, Kỳ, Thi, Có, Thắng, Cang - hắn đă để ư tới Tướng Hiếu trong hai trường hợp. Khi Thiệu được chính phủ Đài Loan mời qua dự Lễ Quốc Khánh Song Thập năm 1967, Thiệu chọn Chuẩn Tướng Tư Lệnh Sư Đoàn 22 Nguyễn Văn Hiếu, ngôi sao sáng trong hàng Tướng Lănh QLVNCH thời đó, tháp tùng theo như "aide de camp". Vợ Tướng Hiếu đưa chồng ḿnh ra xe, h́nh ảnh chồng ḿnh bước lên xe gọn gàng trong bộ đồ quân phục màu trắng tinh thẳng tắp, đầu đội mũ kíp trắng nơn, trẻ đẹp và oai phong, khiến tâm hồn bà phơi phới mừng thầm chồng ḿnh đă lọt vào mắt xanh vị nguyên thủ quốc gia rồi!
Trường hợp thứ hai Tướng Hiếu gây sự chú ư của Thiệu là vào dịp Tết Mậu Thân, khi Chuẩn Tướng Trần Đ́nh Thọ, Trưởng Pḥng 3 Tổng Tham Mưu báo cáo với Tổng Thống Thiệu là Tướng Hiếu, Tư Lệnh Sư Đoàn 22 điện thoại cho biết tù binh Việt Cộng khai cuộc Tổng Công Kích toàn lănh thổ Miền Nam sẽ được phát động vào mồng một Tết.
Sau khi lên làm Tổng Thống, năm 1968, ông Thiệu bắt đầu t́m cách loại trừ các đàn em của Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ tại các chức vụ then chốt. Thiệu rất lưu manh khôn khéo trong thế cờ hắn. Khi biết thế ḿnh c̣n yếu, Thiệu liên minh với địch thủ của ḿnh là ông Kỳ bằng cách cho làm Phó, rồi ngấm ngầm từ từ loại trừ chân tay bộ hạ của ông Kỳ kém mưu trí hơn. Tháng 2 năm 1968, tại Quân Đoàn 2, Thiệu nhấc Tướng Vĩnh Lộc đi, đặt Tướng Lữ Lan vào. Vào thời gian đó Tướng Hiếu là Tư Lệnh Sư Đoàn 22. Tháng 8/1968, tại Quân Đoàn 3, Thiệu đẩy Tướng Lê Nguyên Khang đi, đặt Tướng Đỗ Cao Trí vào. Tướng Trí không phải người của Thiệu. Nhưng Thiệu đang cậy nhờ tới ông Trần Văn Hương để loại phe nhóm Kỳ ra. Ông Hương đề nghị đưa Tướng Trí, đang làm Đại Sứ tại Nam Hàn, về củng cố lại Quân Đoàn 3. Thiệu không ưa thích ǵ Tướng Trí, nhưng biết Tướng Trí không ham chính trị, cứ tạo dịp cho Tướng Trí thi thố tài đánh giặc là yên thân khỏi lo. Cứ tạm dùng rồi đẩy đi sau. Thiệu cũng lập luận như vậy khi cử Tướng Nguyễn Viết Thanh vào chức Tư Lệnh Quân Đoàn 4.
Năm 1969, Thiệu vẫn còn tin cẩn Tướng Hiếu vì khi được Tổng Thống Tưởng Kim Quốc mời qua thăm Đài Loan với tư cách là Tổng Thống của Việt Nam ngày 30 tháng 5 năm 1969, ông chọn Tướng Hiếu khi đó còn là Tư Lệnh Sư Đoàn 22, làm Sĩ Quan Tướng Lãnh Tùy Viên tháp tùng vị nguyên thủ quốc gia.
Khi về nắm Quân Đoàn 3, Tướng Trí đưa Tướng Nguyễn Xuân Thịnh về làm Tư Lệnh Sư Đoàn 25, và Tướng Lâm Quang Thơ làm Tư Lệnh Sư Đoàn 18. Tướng Trí cũng dự định đem Tướng Hiếu về thay Tướng Phạm Quốc Thuần, Tư Lệnh Sư Đoàn 5. Vào thời kỳ đó, Sư Đoàn 5 là Sư Đoàn yếu nhất trong 3 Sư Đoàn của Quân Đoàn 3. Thiệu không chịu, v́ Tướng Thuần thân với ông, từng là Tham Mưu Trưởng Sư Đoàn 5 khi ông là Tư Lệnh Sư Đoàn này. Măi đến gần một năm sau, vào tháng 8 năm 1969, sau khi Tướng Trí chứng minh cho thấy t́nh trạng chiến đấu của quân lính Sư Đoàn 5 vẫn không cải tiến chút nào, Thiệu mới chịu cắt nhắc Tướng Thuần đi và miễn cưỡng đặt vào đó con cờ Tướng Hiếu.
Với sự trợ lực hữu hiệu của bộ ba Tướng Tư Lệnh Thịnh, Thơ và Hiếu, ba sinh viên sĩ quan đồng khóa 3 VBLQĐL, Tướng Trí đă thành công cải biến toàn bộ hiệu năng chiến đấu của Quân Đoàn 3. Thế mà vào khoảng tháng 9 năm 1970, Thiệu ngấm ngầm núp đằng sau Hội Đồng Tướng Lănh bứng Tướng Trí ra khỏi Quân Đoàn 3 và đầy Tướng Trí qua Pháp. Thiệu khôn khéo bưng bít hành động ḿnh bằng cách cho tuyên bố là Tướng Trí đi nghỉ dưỡng bệnh và cử Tướng Nguyễn Văn Minh trông coi đàn con cái Quân Đoàn 3 trong thời gian "bố" Trí tạm vắng mặt.
Ngày 6/10/1970, viên thư kư Pḥng 3 Tham Mưu Cố Vấn Hoa Kỳ tại Quân Đoàn 3, Đại Úy Wayne T. Stanley, viết cho Trung Tá John L.Huestis, Fort Braggs, North Carolina:
General Tri continues to rule the land with fire and determination. He is now on vacation in Europe and he continues to plan on being Commanding General, III Corps until he retires in 18 months.
(Tướng Trí tiếp tục cai trị lănh thổ với lửa và tâm huyết. Ông hiện đang nghỉ hè bên Âu Châu và tiếp tục dự tính tại chức Tư Lệnh Quân Đoàn 3 cho đến khi về hưu trong 18 tháng nữa).
Ai đời t́nh h́nh quân sự đang sôi động mà Tư Lệnh lại nhởn nhơ đi nghỉ mát bao giờ! Vậy mà dư luận, và ngay cả các sĩ quan tại Quân Đoàn 3 thời bấy giờ, cũng ngây thơ như viên đại úy này, cùng nh́n vào bàn cờ theo dơi sự di chuyển của các con cờ mà không thấu hiểu được thâm ư của tay cờ Thiệu.
Cũng may cho Tướng Trí là Thiệu lúc đó cũng c̣n chưa mạnh đủ, nên Tướng Trí vận động thành công và được phép hồi hương. Đặt chân về tới nước, Tướng Trí liền trực chỉ xuống án ngữ tại Bộ Tư Lệnh Sư Đoàn 5, cậy nhờ đến Tướng Hiếu và lực lượng dũng mănh của Sư Đoàn 5 để dọa binh biến, khiến Tổng Thống Thiệu vội vàng kéo Tướng Minh trở lại Biệt Khu Thủ Đô và trả lại ghế Tư Lệnh Quân Đoàn 3 cho Tướng Trí. Thế là Thiệu thêm để tâm canh chừng Tướng Hiếu trong tâm trí thâm hiểm của hắn. Thua keo này, ông chờ dịp bày keo khác.
Dịp đó đến khi t́nh h́nh chiến trận Lam Sơn 719 mới bắt đầu khởi phát đă sa lầy. Tổng Thống Thiệu thừa cơ Tướng Lăm điều binh dở, bèn tuyên bố ư định đưa Tướng Trí, người đă thành công trong cuộc hành quân vượt biên qua Kampuchia của Quân Đoàn 3, ra thay Tướng Lăm. Thiệu không ngờ Tướng Trí ra điều kiện: phải giao Tướng Hiếu chức Tư Lệnh Quân Đoàn 3 th́ ông mới chịu đi! Lẽ dĩ nhiên là Thiệu không chịu v́ hắn đă chủ tâm đưa Tướng Minh vào đấy rồi. May thay cho Thiệu, đang khi sự việc chưa ngă ngũ th́ Tướng Trí tử nạn trực thăng (mà cũng hên cho Thiệu là dư luận tin theo tin đồn Mỹ thủ tiêu Tướng Trí!) vào tháng 2 năm 1971. Đúng y như rằng: tay cờ Thiệu liền đặt Tướng Minh vào lỗ hổng. Tuy nhiên bề ngoài, Thiệu vẫn làm ra vẻ khoan thai, v́ vậy, ngày 27/2/1971, viên Đại Úy Wayne Stanley mới viết cho Chuẩn Tướng Andrew J. Gatsis, BTL/USAARPAC, Fort Shafter, Hawaii:
Như vậy Trung Tướng Minh, trưóc đây là Tư Lệnh Biệt Khu Thủ Đô, gánh vác lấy trọng trách nặng nề vào lỗ hổng chỉ huy và điều hành V3CT... Tuy chưa được chính quyền chính thức xác nhận, nhưng hầu như chắc chắn ông sẽ giữ chức này luôn.
Về tới Quân Đoàn 3, theo lệnh của Thiệu, việc đầu tiên Tướng Minh lo làm - ngoài việc tính toán tiếp tục kinh tài cho Thiệu - là t́m dịp bứng Tướng Hiếu đi khỏi Sư Đoàn 5. Tưóng Minh đă đểu giả "ba que xỏ lá" thọc gậy vào bánh xe lăn của kế hoạch Hành Quân Snoul khiến Tướng Hiếu chịu lănh trách nhiệm thua trận Snoul vào tháng 6 năm 1971, để có cớ cách chức Tướng Hiếu và đưa Đại Tá Lê Văn Hưng, Trung Đoàn Trưởng Trung Đoàn 32, Sư Đoàn 21, một tí hon bên cạnh vóc dáng quân sự khổng lồ của Tướng Hiếu, phe cánh của Tướng Minh lên thay. Tướng Hiếu bị tống ra ngoài Đà Nẵng vào chức vụ ngồi chơi xơi nước Tư Lệnh Phó Quân Đoàn 1.
Lúc Tướng Hiếu ra Đà Nẵng th́ Tướng Hoàng Xuân Lăm, cùng khoá 3 VBLQDL với Tướng Hiếu, c̣n làm Tư Lệnh Quân Đoàn 1.
Khi muốn cứu văn t́nh h́nh quân sự tại miền Trung sau vụ Tướng Vũ Văn Giai làm mất Quảng Trị, Thiệu dùng dịp này để đưa Tướng Ngô Quang Trưởng ra thế Tướng Lăm, rồi rút một lô Tướng "già khó xài" ra khỏi bàn cờ - ngoài Tướng Lăm, có thêm Tướng Lê Nguyên Khang (TQLC), Tướng Dư Quốc Đống (Dù) và Tướng Hiếu. Thế vào đó là những Đại Tá "trẻ dễ sai" - ngoài Tướng Trưởng, Đại Tá Bùi Thế Lân (TQLC), Đại Tá Lê Quang Lưỡng (Dù) và Đại Tá Phan Đ́nh Soạn.
Riêng trong trường hợp Tướng Hiếu, tay cờ mưu mô Thiệu đi hố một nước cờ khi hắn nghe theo đề nghị của Phó Tổng Thống Trần Văn Hương đặt Tướng Hiếu vào chức vụ Phụ Tá Đặc Trách Bài Trừ Tham Nhũng. Thiệu tính toán đây là dịp may để loại khử khéo Tưóng Hiếu ra khỏi môi trường quân sự với một chức vụ dân sự mà hắn nghĩ rằng cũng chỉ có thể là ngồi chơi xơi nước. Hắn đâu có ngờ Tướng Hiếu sẽ làm cho hắn phải điên đầu khi Tướng Hiếu thi hành nhiệm vụ ḿnh cách nghiêm minh.
Nên biết thời bấy giờ ai cũng cho là Ủy Ban Bài Trừ Tham Nhũng được Thiệu dựng đứng lên và trao cho Phó Tổng Thống Trần Văn Hương điều hành, như là một tấm b́nh phong, mục đích chỉ là để thỏa măn yêu sách của giới Hoa Kỳ trách cứ Thiệu dung túng đàn em tha hồ tham nhũng. Thiệu nghĩ Tướng Hiếu sẽ chẳng làm được tṛ trống ǵ hay rồi cũng sẽ phải run sợ ngồi im bất động không dám hó hé khi một lô cú điện thoại hay thơ rơi nặc danh dọa dẫm tính mạng Tướng Hiếu tuôn vào văn pḥng Ủy Ban Bài Trừ Tham Nhũng. Thiệu đâu ngờ Tướng Hiếu miệng vẫn nghêu ngao: "Chó sủa mặc chó. Đoàn người cứ đi", chân th́ mạnh dạn tiến hành chu toàn sứ mạng đă được giao phó. Thế là Thiệu điên đầu khi các đàn em lũ lượt gọi điện về Phủ Tổng Thống kêu ca bị Tướng Hiếu tới vấn an sức khỏe.
Nhưng vụ bất ngờ nhất đối với Thiệu là vụ Tướng Hiếu cả gan phanh phui cái tṛ "mượn đầu heo nấu cháo" của Quỹ Tiết Kiệm Quân Đội. Tướng Hiếu lần theo đường giây tham nhũng trong vụ này th́ thấy nó bắt nguồn từ Bộ Quốc Pḥng của Tướng Nguyễn Văn Vỹ qua tới Phủ Thủ Tướng của Tướng Khiêm rồi lên đến Phủ Tổng Thống của Tướng Thiệu. Tướng Hiếu bàn định với Phó Tổng Thống Hương và hai người quyết định công bố kết quả điều tra này ra cho công chúng biết trước qua hệ thống truyền h́nh đêm trước ngày chính thức đệ tŕnh hồ sơ lên Tổng Thống Thiệu, khiến Thiệu trở tay không kịp. Thiệu vội vàng cách chức Bộ Trưởng Quốc Pḥng Nguyễn Văn Vỹ và ra lệnh Tướng Hiếu ngưng họp báo trên màn truyền h́nh. Đúng là "gậy ông đập lưng ông": trước nay dân chúng không biết Tướng Hiếu là ai, sau vụ này ai cũng biết Tướng Hiếu là Tướng trong sạch nhất trong 5 Tướng nổi tiếng sạch của QLVNCH (4 vị kia là: Thắng, Thanh, Chinh, Trưởng).
Trong vụ này, Tướng Hiếu hành động giống y như thân phụ. Ta hăy trở lui lại năm 1955. Phó Tổng Giám Đốc Cảnh Sát Công An Nguyễn Văn Hướng, khi được Tướng Nguyễn Ngọc Lễ, Tổng Giám Đốc gọi vào văn pḥng ra chỉ thị bắt nhốt những viên chức tham nhũng của Tổng Nha, đă cả gan dám thưa: "Tŕnh Thiếu Tướng, như vậy tôi phải bắt giam Thiếu Tướng trước tiên!". Kết quả: bị giáng xuống chức ngồi chơi xơi nước: Giám Đốc Trung Tâm Huấn Luyện Cảnh Sát Đô Thành.
Trong khi Thiệu vân vê con cờ Tướng Hiếu trong tay, phân vân không biết làm sao bứng nó đi cách êm thấm ra khỏi vị trí này th́ dịp may xuất hiện. Số là Thiệu bị áp lực mọi phiá đ̣i hắn sa thải Tướng tồi Minh ở chức vụ Tư Lệnh Quân Đoàn 3, vào tháng 10 năm 1973. Thiệu bèn kêu gọi tới Tướng Phạm Quốc Thuần. Tướng Thuần ra điều kiện: phải đưa Tướng Hiếu về làm Tư Lệnh Phó Hành Quân để giúp ông một tay. Thiệu lưỡng lự không muốn đưa Tướng Hiếu trở lại Quân Đội, nhưng rồi chiều theo lời yêu cầu của Tướng Thuần khi lập luận rằng giao cho chức Tư Lệnh Phó Hành Quân, vừa xài được tài năng chiến lược xuất chúng của Tướng Hiếu, vừa không sợ Tướng Hiếu làm bậy v́ không có quân trong tay.
Vào tháng 10 năm 1974, khi phải bứng cả ba Tư Lệnh Quân Đoàn 2 (Toàn), 3 (Thuần) và 4 (Nghi) dưói áp lực của phong trào chống tham nhũng của linh mục Trần Hữu Thanh, Thiệu thay Tướng Thuần bằng Tướng Dư Quốc Đống và để Tướng Hiếu ở y nguyên vị trí Tư Lệnh Phó Hành Quân/QĐ3. Đến khi Tướng Đống từ chức v́ Thiệu không chịu đưa Sư Đoàn Dù về tiếp cứu mặt trận Phước Long, v́ sợ Dù đảo chánh, Thiệu thế vào đó bằng Tướng Toàn và vẫn giữ Tướng Hiếu ở vị trí Tư Lệnh Phó Hành Quân/QĐ3. Người đứng ngoài nh́n vào bàn cờ chắc không khỏi thắc mắc sao tay cờ Thiệu, mấy tháng trước nay đă loại Tướng Toàn ở Quân Đoàn 2 v́ tội tham nhũng, giờ này lại đưa Tướng Toàn về Quân Đoàn 3?
Quanh đi quẩn lại, trên bàn cờ, tại những vị trí quân sự then chốt, Thiệu xếp đặt toàn là các Tướng "Trẻ dễ sai" hay các Tướng "Già dễ bảo", c̣n các Tướng "Già khó xài" đều được giao về Tổng Tham Mưu để Tướng Cao Văn Viên trông coi, chỉ duy có Tướng "Già khó bảo" Hiếu là c̣n đứng sừng sững đó, không khác ǵ một con cừu hiền lành giữa một bày sói dữ. Thế mới biết Thiệu phải công nhận tài của Tướng Hiếu cho nên tuy ngán nhưng vẫn muốn xài tới. Đồng thời ta cũng thấy trong những thế cờ của Thiệu, hắn quan tâm tới ghế Tổng Thống của hắn hơn là quan tâm đến vận mạng tổ quốc.
Những người theo dơi thế cờ của Thiệu ít người để ư thấy động tác sau đây của hắn: Thiệu đặt con cờ Tướng Hiếu vào vị trí Tư Lệnh Mặt Trận Tiền Phương của Quân Đoàn 3. Trong tư cách này Tướng Hiếu tiếp nhận tàn quân c̣n lại của Quân Đoàn 2 do Tướng Phú bàn giao lại tại Lầu Ông Hoàng, Phan Thiết ngày 2/4/1975. Nhưng Thiệu chợt giựt ḿnh thấy như vậy là Tướng Hiếu có quân trong tay, bèn hoảng sợ Tướng Hiếu có thể kéo quân về đảo chánh, vội vàng rút Tướng Hiếu trở lại vị trí Tư Lệnh Phó Hành Quân Quân Đoàn 3 "không quân" cũ và đưa Tướng Nguyễn Vĩnh Nghi (một Tướng "Già dễ bảo", vài tháng trước đây bị cách chức Tư Lệnh Quân Đoàn 4 dưới áp lực của phong trào chống tham nhũng) ra thế.
Khi Thiệu thấy kế dụ Mỹ trở lại chiến trường Việt Nam bằng cách để mất Vùng 1 và Vùng 2 Chiến Thuật thất bại, hắn bấn loạn cả lên, nhất là khi được Tướng Đặng Văn Quang, Cố Vấn An Ninh, Phủ Tổng Thống, báo cáo có nhiều phe nhóm đang ráo riết vận động hầu như công khai với tất cả các Tư Lệnh có quân nắm trong tay đảo chánh. Nguyễn Cao Kỳ nói mỗi tối Thiệu di chuyển chỗ ngủ. Trần Văn Đôn nói Thiệu sợ nếu có đảo chánh hắn sẽ bị giết như ông Diệm. Vĩnh Lộc nói Thiệu sợ đến cả chính bóng h́nh ḿnh, và run rét Dù hay Thiết Giáp đảo chánh...
Sáng ngày 6/4/1975, Thiệu triệu Tướng Hiếu vào Dinh Độc Lập để tham khảo ư kiến. Tướng Hiếu không ngần ngại thẩm định là cuộc triệt thoái vô tổ chức của Quân Đoàn I và II đă khiến khả năng chiến đấu của QLVNCH suy giảm đến mức vô vọng không tài nào chống cự nổi đà tiến vũ băo của Bắc Quân. Nếu chính phủ Hoa Kỳ không nhảy vào lại chiến trường Việt Nam, Quân Đội sẽ tiêu hao hết sạch đạn dược nội trong hai tháng, Tổng Thống, trong cương vị Tổng Tư Lệnh QLVNCH chỉ c̣n nước ra lệnh cho các đơn vị chiến đấu buông súng đầu hàng, nếu muốn tránh đổ máu vô ích cho chiến sĩ và dân chúng.
Sáng ngày 8/4/1975, Dinh Độc Lập bị một phi cơ phản lực F5E cất cánh từ phi trường quân sự Biên Hoà dội bom...Chuẩn Tướng Lê Trung Tường, mới được chỉ định vào chức vụ Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn 3 (sau khi mếu máo xin từ nhiệm chức Tư Lệnh Sư Đoàn 23 khi Cộng quân tấn chiếm Ban Mê Thuật), chỉ huy một nhóm lính mặc đồ trận đến Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn đuổi hết lính gác Quân Cảnh đi... Nội trong ngày hôm đó con cờ Tướng Hiếu bị loại khỏi bàn cờ...
Nguyễn Văn Tín
Ngày 29 tháng 1 năm 1999
Cập nhật ngày 12.12.2002