(Ghi chú: Ngày 3 tháng 11 năm 1965, Trung Tá Hiếu, Quyền Tư Lệnh Sư Đoàn 1 từ ngày 28 tháng 8, vừa mới được đeo lon đại tá để chuẩn bị hoán chuyển chức vụ Tham Mưu Trưởng Quân Đoàn I với Đại Tá Trần Thanh Phong vừa được bổ nhiệm Tư Lệnh Sư Đoàn 1. Vào lúc đó , Tham Mưu trưởng Sư Đoàn 1 là Trung Tá Tôn Thất Khiên. Việc hoán chuyển chức vụ chính thức xảy ra ngày 11/11, khi Đại Tá Hiếu rời Huế đi Đà Nẵng, và Đại Tá Phong rời Đà Nẵng ra Huế).
Bị ngăn cản không vào gặp ông Cẩn được, tôi trở về nhà ngồi đợi tin tức của Ṭa Lănh Sự Mỹ, chẳng thấy động tĩnh ǵ. Khoảng 7 giờ tối, Trung Tá Trần Văn Mô, cùng đi có Đại Tá Nguyễn Văn Hiếu (Tướng Hiếu sau này) Tham Mưu Trưởng Sư Đoàn I và Thiếu Tá Đào Quang Hiển Giám Đốc Nha Công An Cảnh Sát đến gặp tôi. Trung Tá Mô cho biết ông mới được bổ nhậm làm Tỉnh Trưởng Thừa Thiên kiêm Tỉnh Trưởng Huế. Đại Tá Hiếu và Thiếu Tá Hiển được cử giữ chức vụ cũ. Các ông muốn được đến ra mắt ông Cố Vấn. Tôi nghĩ thầm trong bụng, t́nh h́nh này mà các ông c̣n xin ra mắt ông Cố Vấn th́ lạ thật.
Tôi đưa ba ông lên nhà ông Cẩn, đến cổng Trung Tá Mô cho hai anh lính thiết giáp biết ông là Tân Tỉnh Trưởng cùng với Đại Tá Tham Mưu Trưởng Sư Đoàn và Thiếu Tá Giám Đốc Công An Cảnh Sát, cần vào gặp ông Cố Vấn, hai anh lính mở cổng cho chúng tôi vào. Vào bên trong tôi mời ba ông đứng chờ trước sân để tôi mời ông Cẩn. Vào nhà trong, biết ông Cẩn đă tạm lánh đi nơi khác không c̣n ở nhà. Tôi nói với Đại Úy Tôn Thất Độ ra cho họ biết là ông Cẩn v́ bị xúc động mạnh nên quá mệt không thể tiếp các ông được, xin hẹn lại ngày hôm sau.
Trung Tá Mô nói với tôi: Nhờ anh tŕnh lại ông Cố Vấn, chúng tôi nhận nhiệm vụ mới, nên xin ra mắt ông Cố Vấn mà rất tiếc không được gặp. Ngày mai chúng tôi sẽ sắp xếp th́ giờ xin lên chào ông Cố Vấn.
Đêm hôm ấy (2.11) t́nh h́nh trong Thành Phố Huế vẫn hoàn toàn yên tĩnh không có ǵ xáo trộn.
Sáng hôm sau, Chủ Nhật 3 tháng 11, tôi đang xem lễ trong Nhà Thờ Ḍng Chúa Cứu Thế, một anh Quân Cảnh đến kiếm, tới nói nhỏ:
- Thiếu Tướng Tư Lệnh Quân Đoàn muốn gặp Đại Úy. V́ Thánh lễ đă gần xong, tôi nói với anh Quân Cảnh:
- Nhờ anh về tŕnh lại với Thiếu Tướng chừng mười phút nữa, Thánh lễ kết thúc tôi sẽ lại tŕnh diện Thiếu Tướng ngay.
Thánh lễ chấm dứt, từ Nhà Thờ tôi đến thẳng tư dinh Tướng Trí cách đó chừng 300 thuớc. Bước vào pḥng khách tôi thấy Tướng Trí, và ngoài Trung Tá Mô, Đại Tá Hiếu, Thiếu Tá Hiển c̣n có Thiếu Tá Nguyễn Tuấn Chiến Đoàn Trưởng Chiến Đoàn 100 Thiết Giáp đă ngồi sẵn đó.
Tướng Trí mời tôi ngồi ghế bên cạnh, ông nói:
- Nhờ anh tŕnh xin ông Cố Vấn cho tôi gặp trong sáng nay, càng sớm càng tốt, v́ t́nh h́nh này thế nào cũng có biện pháp khám xét nhà cửa của ông Cố Vấn. Anh tŕnh ông nếu có tiền bạc, quư kim ǵ c̣n cất giữ ở trong nhà đưa tôi giữ cho.
- Vâng, tôi đến tŕnh ông Cố Vấn bây giờ và sẽ trở lại với Thiếu Tướng ngay.
Tôi trở lại Nhà Ḍng Chúa Cứu Thế, vào tŕnh ông Cẩn ư kiến và đề nghị của Tướng Trí, ông đồng ư và bảo tôi:
- Chú xuống tŕnh xin Cha Bề Trên cho tôi tiếp ông Trí tại đây.
Tôi làm theo lời ông Cẩn rồi trở lại nhà Tướng Trí mời ông đi theo tôi.
Khi đứng dậy đi theo tôi, Tướng Trí nói với các vị Sĩ Quan hiện diện:
- Bây giờ moa đi với anh Minh, Tuấn đi theo moa c̣n các toa ngồi đây đợi moa.
Ra sân, Tướng Trí ra lệnh cho hai xe Quân Cảnh đi theo hộ tống. Thấy vậy, tôi đề nghị với Tướng Trí khi tới trước Nhà Ḍng cho hai xe Quân Cảnh đứng ở ngoài đường, c̣n xe của ông và xe Thiếu Tá Tuấn tiếp tục đi vào trước thềm Nhà Ḍng, Tướng Trí đă làm theo đề nghị của tôi.
Vào bên trong Nhà Ḍng tôi mời Thiếu Tá Tuấn vào pḥng khách bên cạnh cầu thang ngồi đợi. Tôi đưa Tướng Trí lên pḥng ông Cẩn ở trên lầu, sau đó trở xuống ngồi nói chuyện với Thiếu Tá Tuấn.
- Khoảng 15 phút sau, ông Cẩn nhờ một Thầy Ḍng ra gọi tôi. Lên pḥng ông, tôi mở cửa bước vào, ông bảo tôi:
- Chú về nhà nói với Độ dẫn vào pḥng tôi, lấy cái bao bố và cái va li dưới gầm giường đem lại đây cho tôi.
Khi tôi trở ra, Tướng Trí đi theo, xuống khỏi cầu thang ông gọi Thiếu Tá Tuấn từ trong pḥng khách bảo đưa tôi về nhà ông Cẩn. Đến nhà ông Cẩn tôi nói Thiếu Tá Tuấn lái xe vào lối cổng sau và ngồi trên xe đợi tôi. Vào trong nhà, tôi cho Đại Úy Độ biết lệnh của ông Cẩn. Hai chúng tôi cùng vào pḥng ông, lấy từ dưới gầm giường ra một cái bao bố lép xẹp, cột túm ở một góc dưới đáy, và một va li bằng vải nhựa đốm trắng xanh nhỏ li ti, cỡ chừng 0m50x0m80. Tôi xách hai tay hai cái đem bỏ lên xe. Thiếu Tá Tuấn lái xe về lại Nhà Ḍng Chúa Cứu Thế, tôi đem lên cho ông Cẩn và trở lui xuống ngồi nói chuyện với ông Tuấn. Chừng 10 phút sau Tướng Trí từ trên lầu đi xuống, một tay xách cái bao bố, tay kia cái va li trao cho Thiếu Tá Tuấn ra khỏi cửa, Tướng Trí nói với tôi:
- Anh Minh à! Kể từ bây giờ coi như anh trở về lại Quân Đội. Anh cứ ở đây đợi lịnh của tôi.
- Thưa Thiếu Tướng, tôi đă có lệnh Tổng Thống cho về Trường Vơ Bị Đà Lạt trước khi xảy ra đảo chánh. Bây giờ xin Thiếu Tướng cho tôi đáo nhận đơn vị được không?
- Hiện nay các Phi Trường c̣n đóng cửa chưa đi được đâu.
Sau khi gặp ông Cẩn, Tướng Trí đáp phi cơ trở lại ngay Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn tại Đà Nẵng. Buổi tối, Đại Úy Thiết Chánh Văn Pḥng của Tướng Đôn, được ông Đôn để lại ở Huế, đưa đến cho tôi Công Điện Tướng Trí gọi tôi vào tŕnh diện ông trong ṿng 24 giờ. Công Điện ghi rơ "nếu không tŕnh diện đúng thời hạn sẽ bị coi như đào ngũ".
Sáng hôm sau, 4 tháng 11, sau khi dự Thánh lễ tại Nhà Thờ Ḍng Chúa Cứu Thế, tôi vào gặp ông Cẩn có ư tŕnh cho ông biết tôi có lệnh Tướng Trí gọi vào Đà Nẵng. Tôi mở cửa pḥng bước vào, ông Cẩn trong tư thế nửa nằm nửa ngồi, khuỷu tay tỳ lên gối, miệng vẫn nhai trầu cách thản nhiên. Thấy tôi vào ông nói: "Hết rồi chú ạ!" Rồi ông ngước mắt nh́n qua khung cửa sổ, như muốn phóng tầm nh́n qua khoảng không gian không mấy xa, về hướng một căn nhà tranh thấp, thường xuyên thiếu ánh sáng. Có lẽ lúc ấy ông đang nhớ đến và muốn được nh́n thấy mặt bà mẹ già đă trên 90 tuổi, bệnh hoạn gần 20 năm qua, mọi việc riêng của bà đều phải nhờ người giúp đỡ, giờ đây nằm cô quạnh một ḿnh. Một bà mẹ ông hết ḷng phụng dưỡng, và từ tấm bé, ông chưa hề một ngày xa cách. Từ khóe mắt ông hai ḍng nước mắt từ từ chảy dài trên má. Trước cảnh tượng ấy tôi đứng sững sờ, đến khi cảm thấy mằn mặn đôi môi, tôi cũng biết rằng ḿnh cũng đang khóc.
Trần tĩnh lại, tôi tŕnh ông lệnh Tướng Trí gọi tôi phải tŕnh diện trong 24 giờ. Ông thở dài:
- Chú cứ đi.
Cho đến lúc ấy t́nh h́nh tại hai Sư Đoàn 1 và 2 vẫn c̣n yên tĩnh. Lực lượng Vơ Trang Nhân Dân, ngoài Tỉnh Thừa Thiên, hai Tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngăi cũng vẫn giữ được liên lạc. Chiều tối hôm trước, mồng 1, Đại Úy Nguyễn Thế Thanh Trung Đoàn Phó Trung Đoàn 4 Thiết Giáp điện thoại cho tôi biết anh cùng với Đại Úy Dung, Chi Đoàn Trưởng Chi Đoàn Chiến Xa sẵn sàng đặt Chi Đoàn dưới sự điều động của tôi. Anh đồng ư với tôi sẽ chuẩn bị mọi thứ cần thiết và sẵn sàng để có thể vào Huế bất cứ giờ nào. Sau khi "cách mạng" thành công, anh Thanh đă phải khốn khổ v́ cú điện thoại này. V́ tên trực Tổng đài điện thoại muốn kiếm công với "cách mạng" đă báo cáo cuộc điện đàm của anh và tôi nêu trên. Khi Tướng Nguyễn Chánh Thi làm Tư Lệnh Quân Đoàn I, ông phạt anh 30 ngày trọng cấm, tuyên chuyển ra khỏi Vùng I Chiến Thuật trong ṿng 24 tiếng đồng hồ với lư do: "Có hành động chống đảo chánh". Và hậu quả của cú điện thoại đă theo đuổi anh trong suốt cả quăng đời binh nghiệp c̣n lại của anh. V́ nó mà sau này mấy lần anh được đề nghị thăng cấp Đại Tá tại mặt trận, nhưng đều bị Bộ Chỉ Huy Thiết Giáp phản đối với lư do: Có hành động phản "cách mạng".
Tôi tŕnh cho ông Cẩn rơ t́nh h́nh và các phương tiện khả dụng và ngỏ ư muốn có một hành động hơi liều lĩnh. Tôi lư luận, nếu giữ được Quân Đoàn I th́ các Tướng đảo chánh phải điều đ́nh. Ông suy nghĩ một lúc rồi nói:
- T́nh h́nh khó giải quyết nhanh chóng được. Nếu kéo dài t́nh trạng hỗn loạn, Việt Cộng sẽ lợi dụng và dân sẽ khổ thêm. Chú đợi tôi suy nghĩ đă.
- Tối nay là hạn chót con phải tŕnh diện ông Trí. Nếu Cậu quyết định cho hành động, Cậu nhờ một người đến cho con biết trước 5 giờ chiều nay. Nếu không nhận được quyết định ǵ của Cậu, th́ 5 giờ con phải đi.
- Được, chú về cứ chuẩn bị cả hai mặt.
V́ cho đến giờ ấy, Ṭa Đại Sứ Mỹ vẫn chưa cho biết kết quả về lời ông Cẩn yêu cầu được đưa cả thân mẫu qua Ṭa Lănh Sự. Tôi hỏi ông:
- Nếu con phải đi Đà Nẵng th́ việc liên lạc với Ṭa Lănh Sự Mỹ về vấn đề Cậu qua tỵ nạn bên đó, giao cho ai?
- Chú ra nói Âu Ngọc Hồ lo giùm tôi. (Ông Âu Ngọc Hồ khi ấy là Tổng Thư Kư Viện Đại Học Huế, hiện định cư tại Los Angeles)
Trở về nhà, v́ đường dây điện thoại của tôi đă bị cắt, tôi đang mung lung suy nghĩ cách nào nhanh nhất để liên lạc với Đại Úy Thanh nếu ông Cẩn cho hành động, và phải hành động thế nào, từ đâu, cho nhanh và gọn, th́ ông Mullen Phó Lănh Sự Mỹ tới. Lúc ấy khoảng hơn 10 giờ. Ông hỏi tôi:
- Ông có lệnh Tướng Trí gọi vào Đà Nẵng tŕnh diện phải không?
- Phải. Sao ông biết.
- Tôi biết chứ! Ông sẽ đi bằng phương tiện ǵ?
- Tôi đi bằng xe.
- Không được. T́nh h́nh này ông không nên đi xe. Để tôi kiếm một máy bay đưa ông đi.
- Nhưng tôi c̣n phải lo một vài việc cho gia đ́nh, khoảng 5 giờ chiều tôi mới đi được.
- Tôi sẽ liệu 5 giờ có máy bay cho ông.
- Tôi không biết làm sao diễn tả được sự xúc động của tôi. Cám ơn ông rất nhiều. Rất nhiều.
Chừng 3 giờ chiều, Đại Úy Thiết đến nói với tôi.
- Tớ vừa nhận được lệnh của Quân Đoàn bảo báo cho cậu, 5 giờ chiều nay sẽ có máy bay đón cậu tại sân bay Thành Nội. Tớ sẽ đưa cậu đi. Tớ sẽ qua rủ Hùng (Đại Úy Ngô Văn Hùng) cùng đi cho vui.
Tôi hơi ngạc nhiên nghĩ trong bụng, tại sao ông Mullen nói lo máy bay cho ḿnh mà bây giờ lại là lệnh của Quân Đoàn?
- Cám ơn Thầy. Chừng 4 giờ 30 Thầy cho con đi. (Tôi vẫn xưng hô với Đại Úy Thiết là Thầy, v́ ông có dạy tôi ở lớp Đệ Thất)
Những giờ phút c̣n lại tôi nôn nóng chờ lệnh của ông Cẩn.
Hơn 4 giờ hai Đại Úy Thiết và Hùng đến, tôi nấn ná đến hơn 4 giờ 30 vẫn không thấy động tĩnh ǵ. Tôi dặn ḍ vợ con lần chót rồi ra xe đi với hai ông. Trên đường đi tôi ghé nhà ông Âu Ngọc Hồ, không gặp ông, tôi nhắn lại Bà Hồ lời ông Cẩn nhờ ông giúp liên lạc với Ṭa Lănh Sự Mỹ. Chúng tôi đến sân bay Thành Nội vừa lúc một máy bay Cesna hạ cánh.
Gần 6 giờ đến sân bay Đà Nẵng, tôi được Thiếu Tá Trương Trừng, Trưởng Pḥng Nh́ Quân Đoàn đón đưa về văn pḥng Tướng Trí. Sau khi chỉ ghế mời ngồi, Tướng Trí nói với tôi:
- Tôi cho đưa anh vô đây, v́ t́nh h́nh này để anh ở ngoài đó nguy hiểm cho anh.
- Xin cám ơn Trung Tướng. (hôm ấy ông Trí đă mang lon Trung Tướng)
Ông hỏi tôi:
- Anh cho tôi biết trong nhà ông Cậu có hầm vũ khí bí mật nào không?
- Thưa Trung Tướng, ngoài số súng do các Đơn Vị Trưởng đem biếu ông làm quà, mỗi khi hành quân thu được chiến lợi phẩm, để trong kho thẳng ngay cổng vào. Tôi bảo đảm với Trung Tướng không có hầm chôn giấu súng ống nào cả.
- Mai mốt chắc thế nào Hội Đồng Tướng Lănh họ cũng hỏi đến anh. Trong khi chờ đợi lệnh của họ, tôi sẽ sắp xếp cho anh làm việc tại Bộ Tham Mưu Quân Đoàn. Anh cứ an tâm làm việc b́nh thường. Nhưng trước hết tôi nhờ anh đi các Tỉnh kêu gọi anh em Vơ Trang Nhân Dân đừng chống chính quyền mới, giao nạp vũ khí cho Quân Đội, tránh mọi hành động gây xáo trộn t́nh h́nh.
- Thưa Trung Tướng, tôi sẵn sàng thi hành lệnh của Trung Tướng. Nhưng để được an tâm làm việc, xin Trung Tướng cho tôi nghỉ ngày mai, trở ra Huế đưa vợ con tôi vô đây đă. V́ chắc Trung Tướng cũng biết, tôi không có bà con thân thuộc ǵ ở ngoài đó hết.
- Anh không nên ra ngoài đó. Để tôi lo cho.
Nói rồi ông bấm interphone mời Đại Tá Trần Thanh Phong Tham Mưu Trưởng qua, (Đại Tá Phong sau lên Tướng, bị tử nạn máy bay tại Phú Yên) ông nói với Đại Tá Phong:
- Anh Minh đă vô tŕnh diện. Anh ấy muốn trở ra Huế đưa gia đ́nh vô, moa thấy không nên, có thể nguy hiểm cho anh ấy. Toa coi anh cần những ǵ để đưa gia đ́nh vô th́ giúp cho anh ấy. C̣n việc làm th́ như moa đă nói, sắp xếp cho anh ấy làm việc tại Bộ Tham Mưu Quân Đoàn.
Tôi đứng dậy chào, cám ơn Tướng Trí và đi theo Đại Tá Phong qua pḥng ông. Sau khi nghe tôi tŕnh bầy nhu cầu, ông gọi điện thoại cho Đại Tá Hiếu Tham Mưu Sư Đoàn I, yêu cầu sáng hôm sau cho một Tiểu Đội đến giúp chuyển đồ đoàn và cho xe chở theo xe gia đ́nh tôi vào Đà Nẵng.
Nguyễn Văn Minh
Nguồn vnthuquan