Trận chiến chính trong cuộc tấn công của địch vào thời điểm gió mùa của tháng 8 trên Quốc Lộ 19 xảy ra tại trại LLĐB Đức Cơ gần biên giới Cam Bốt. Tiếp sau sự thất thủ của Quận Lệ Thanh nằm về phía tây Pleiku vào đầu tháng 6, Việt Cộng chiếm đoạt các làng và các trung tâm phát triển nông thôn về phía tây của Tỉnh Pleiku. Việt Cộng cũng tiếp tục gây áp lực tại trại Lực Lượng Đặc Biệt Đức Cơ đă bị cô lập khỏi Pleiku từ khi mất Quận Lệ Thanh vào đầu tháng 6. Áp lực của Việt Cộng nặng đến độ vào giữa tháng 7, trại này bị hoàn toàn bao vây và các cuộc tuần tiễu phát xuất từ trại đều bị đánh dội trở lui vào phía trong của hàng rào pḥng thủ giây kẽm gai. Áp lực gia tăng từng ngày khiến vào cuối tháng 7, mặc dù có rất nhiều cuộc oanh kích, Việt Cộng không những chỉ bao vây trại mà c̣n đặt để các súng cối và súng không giựt nhắm bắn trực xạ vào trại. Việt Cộng tiếp sau đó đẩy vị trí họ tiến sát gần trại, và hỏa lực của chúng trở nên nặng đến độ các trực thăng không c̣n có thể đáp xuống. Với trại bị cô lập về mặt tiếp tế và tải thương bằng trực thăng, tư lệnh quân đoàn quyết định đưa lực lượng chiến đoàn dù của quân đoàn vào trận chiến nhằm bẻ găy cuộc vây hăm và triệt hủy Việt Cộng xung quanh trại.
Tiếp sau một cuộc oanh kích để dập tắt hỏa lực Việt Cộng, lực lượng chiến đoàn dù đáp trực thăng xuống phi đạo ven biên trại. Sau khi đáp xuống, chiến đoàn dù phát động một cuộc hành quân nhằm đẩy lui Việt Cộng và nới rộng phạm vi trại. Trong cuộc hành quân này chiến đoàn dù phát hiện một vị trí Việt Cộng kiên cố và cuộc chiến trở nên gay go. Sau cùng, áp lực Việt Cộng đánh chiến đoàn dù dội trở lui vào phi trường. Không mấy chốc địch quân tiến sát tới phi trường khiến cho việc tiếp tế và tải thương trở nên khó khăn v́ bị hỏa lực địch uy hiếp.
Lực lượng địch mới đụng độ với chiến đoàn dù được phát hiện là một trung đoàn Bắc Quân. Các tài liệu bắt được cho biết đây là trung đoàn đă chiếm Quận Lệ Thanh và thực hiện loạt phục kích kế tiếp dọc theo Quốc Lộ 19 về phía tây Pleiku vào đầu tháng 6. Tư lệnh quân đoàn nhận thức được ḿnh giáp mặt với một cuộc chiến quyết liệt tại mặt tây Pleiku và địch coi bộ quyết định chiếm đoạt Đức Cơ, tiền đồn chót trên Quốc Lộ 19 giữa biên giới Cam Bốt và Pleiku, Thủ Phủ Tỉnh Lỵ và bản doanh của Quân Đoàn II. V́ mất Đức Cơ sẽ loại bỏ cứ điểm chót của chính phủ tại phía tây Pleiku và trao cho địch phần kiểm soát Quốc Lộ 19 từ biên giới Cam Bốt tới ven biên Pleiku, tư lệnh quân đoàn quyết định chiến đấu để duy tŕ Đức Cơ. Tiếp đó tư lệnh quân đoàn bắt đầu huy động các lực lượng trừ bị của ḿnh để xung trận trong vùng then chốt này. Chiến Đoàn Thủy Quân Lục Chiến được rút khỏi các cuộc hành quân tại Kontum và di chuyển nhanh chóng tới một vùng tập trung gần Pleiku. Các tin tức t́nh báo về hành tung của các đơn vị Việt Cộng khác dọc theo Quốc Lộ 19 trong vùng giữa Đức Cơ và bản doanh mới của Quận Lệ Thanh cho thấy Việt Cộng tăng gia quân số khả quan sẽ đ̣i hỏi một lực lượng phản ứng lớn mạnh hơn mà Quân Đoàn II hiện có trong tay. Trước sự gia tăng quân số địch này, Tướng Vĩnh Lộc một lần nữa yêu cầu tăng thêm các đơn vị từ Lực Lượng Tổng Trừ Bị. Rủi thay, các đơn vị trừ bị của Bộ Tổng Tham Mưu đă bị trưng dụng và không có thể cung cấp đơn vị trừ bị nào vào lúc này. Bộ Tổng Tham Mưu QLVNCH tiếp đó tiếp xúc Tướng Westmoreland và yêu cầu cho các lực lượng Hoa Kỳ di chuyển tới Pleiku ngơ hầu cho phép các đơn vị QLVNCH trú đóng tại Pleiku có thể bổ xung vào lực lượng tiếp cứu Đức Cơ. Tướng Westmoreland đồng ư, và Lữ Đoàn 173 Dù Hoa Kỳ được phái tới Pleiku. Thiếu Tướng Stanley R. Larsen, mới được bổ nhiệm tư lệnh Lực Lượng Dă Chiến, Việt Nam - một bản doanh dă chiến được tạo lập để chỉ huy các đơn vị chiến đấu Hoa Kỳ tại vùng Quân Đoàn II - dời Bộ Chỉ Huy chiến thuật của ông tới Pleiku để phối hợp việc xử dụng Lữ Đoàn 173 với tư lệnh quân đoàn QLVNCH.
Trút bỏ được trách nhiệm đối với Pleiku, tư lệnh quân đoàn tiếp đó thu vén tất cả các đơn vị khả dụng và thiết lập một chiến đoàn khác gồm đơn vị thiết đoàn kỵ binh với chi đoàn chiến xa và chi đoàn thiết vận xa, một tiểu đoàn biệt động quân và pháo binh. Chiến đoàn thiết vận xa này và chiến đoàn Thủy Quân Lục Chiến được ủy nhiệm cho Chuẩn Tướng Cao Hảo Hớn, tư lệnh Khu 24 Chiến Thuật Đặc Biệt, được lệnh tiếp cứu các lực lượng bị bao vây tại Đức Cơ.
Thế dàn quân của Lữ Đoàn 173 Dù tại Pleiku, giải tỏa thêm các đơn vị QLVNCH cho lực lượng tiếp cứu, làm xáo trộn các kế hoạch và thời khóa biểu của Việt Cộng. Việt Cộng nổi tiếng rất tỉ mỉ trong việc thu lượm tin tức t́nh báo trước một cuộc hành quân. Chúng cẩn thận thu lượm các dữ kiện không những liên quan đến lực lượng địch bao gồm quân số, súng ống và công sự chiến đấu, mà c̣n liên quan đến khả năng tăng phái của bản doanh kiểm soát vùng đang hành quân. Khi chuẩn bị tấn công tại Đức Cơ chắc chắn Việt Cộng tính toán cẩn thận quân số đồn trú tại Đức Cơ và đồng thời ước tính các đơn vị tại Vùng Đặc Biệt và Quân Đoàn II khả dụng cho lực lượng tiếp cứu. Với sự hiện diện của Lữ Đoàn 173, các tính toán này của Việt Cộng bị hóa giải. Với các lực lượng Hoa Kỳ tại Pleiku như ghi phần trên, tư lệnh quân đoàn có thể tăng thêm lực lượng QLVNCH cho lực lượng tiếp cứu. Kết quả là sự tính toán cẩn thận của Việt Cộng về tỷ lệ các lực lượng và xác xuất thành công tại địa điểm phục kích thay đổi với phần lợi về phía các đơn vị QLVNCH.
Ngày 8 tháng 8, lực lượng tiếp cứu dưới sự lănh đạo của Vùng 24 Đặc Biệt cẩn thận di chuyển về hướng tây trên Quốc Lộ 19. Sẵn sàng đối phó với một cuộc phục kích, các đơn vị di chuyển từng đợt với các thành phần bộ binh trải rộng hai bên đường lộ. Không ǵ xảy ra trong ngày đầu và lực lượng tiếp cứu dừng lại sớm và đóng trại qua đêm. Sáng hôm sau họ lên đường mà không gặp đụng độ. Tuy nhiên tới chiều các phần tử dẫn đầu đụng vào một vị trí ngụy trang và kiên cố địch. Chiến đoàn đầu cầu tấn công và tiến chiếm mục tiêu. Họ hứng chịu tổn hại nhẹ và mất một chiến xa bị phá hủy bởi súng không giựt. Tiếp ngay sau đó hỏa lực tới từ mặt sườn phía nam và một tiểu đoàn địch xông ra từ một làng cách ba cây số về phía nam của Quốc Lộ 19, đẩy lui đơn vị pḥng thủ mạn sườn. Các đơn vị địch tấn công từng trung đội tiến sát mau tới các đơn vị bạn trước khi các khu trục oanh kích đến kịp. Địch tiếp tục tấn công qua đợt oanh kích tiên khởi và đánh vào trung tâm lực lượng bạn và cắt lực lượng tiếp cứu làm đôi.
Sau đó các cuộc oanh kích tập trung vào phần đường lộ bị tiểu đoàn Bắc Quân chiếm đoạt và vào các đơn vị Bắc Quân khai hỏa từ các vị trí bao quanh lực lượng tiếp cứu. Bây giờ trời đă xầm tối, do đó hai cánh quân của lực lượng tiếp cứu tái phối trí để pḥng thủ qua đêm. Trong đêm địch áp đảo với một loạt tấn kích nhằm phá hủy các phần tử tách ĺa của lực lượng tiếp cứu, nhưng chúng bị đẩy lui với tổn thất nặng. Khi mặt trời ló dạng các hỏa lực pḥng thủ của lực lượng tiếp cứu, cộng với nhiều cuộc oanh kích trong đêm, gây nhiều tổn hại cho địch khiến chúng rốt cuộc phải tháo lui.
Vào lúc này chiến đoàn dù tại Đức Cơ được lệnh tấn công xuống Quốc Lộ 19 về hướng đông để kết nối với lực lượng tiếp cứu. Sợ bị kẹp giữa hai lực lượng tấn công này, địch chém vè và tháo lui chỉ để lại các lực lượng ngăn cản nhỏ, các toán quân núp bắn và các ḿn dọc theo đường lộ. Trận chiến Đức Cơ chấm dứt với Việt Cộng bại trận với tổn thất nặng và các đơn vị chính phủ làm chủ chiến trường. Trận chiến Đức Cơ nâng cao tinh thần của các chiến binh QLVNCH. Họ đă tiếp nhận điều tệ hại nhất mà Việt Cộng có thể thảy vào họ và không những họ đă đứng vững, nhưng đă làm cho địch phải ngưng chiến và tháo lui, bỏ lại súng ống và xác chết trên chiến trường. Chiến thắng khả quan này được ăn mừng với các cuộc viếng thăm của Tướng Westmoreland và giới chức chính yếu của chính phủ Việt Nam cầm đầu bởi Tướng Thiệu, Chủ Tịch Ủy Ban Lănh Đạo Quốc Gia, tại trại Đức Cơ.
Đại Tá Theodore Mataxis
Trích từ VC Summer Monsoon Offensive [May 1966]
(Vietnam Center Archive)