Nhừng ngày cuối cùng của Đại Tá Sơn Thương

Anh là người Việt gốc Miên, Cựu Đại Tá Biệt Động Quân, và đă có mặt trên chiền trường miền Nam trong suốt cuộc đời binh nghiệp. Cũng như các bạn đồng đội c̣n ở lại đơn vị cho đến ngày 30 tháng 4 năm 1975, anh đă bắt buộc phải ngưng súng chiến đấu, rồi bị Cộng Sản lưu đầy ra miền thượng du Bắc Việt. Anh đến với chúng tôi ở trại cải tạo Phú Sơn 4, tỉnh Bắc Thái vào cuối năm 1977, khi tất cả các cải tạo viên đều do Công An qủan trị. Chúng tôi thuộc đội 4, gồm trên 30 đội viên do anh Nguyễn Minh Đăng, cựu dân biểu quốc hội nhiệm kỳ 1 và 2. Công tác chính của đội 4 là xây dựng nhà cửạ

Anh Sơn Thương rất cao lớn, khoẻ mạnh, làm việc không biết mệt mỏi nên thường xuyên được b́nh bầu là đội viên xuất sắc. Anh làm nhiều nhưng nói rất ít, hiếm khi tṛ truyện với người khác. Ngay cả trong giờ kiểm thảo vào mỗi buổi tối, anh thường ngồi yên lặng từ đầu tới cuối, và nếu được yêu cầu phát biểu ư kiến th́ anh cũng chỉ vắn tắt vài câu vô thưởng vô phạt mà thôi. Anh lại có tật nóng bất ngờ, khi gặp một truyện bất như ư, dù chẳng có ǵ quan trọng anh vẫn dơ cả hai tay đấm ngực và đ̣i tự tử chết cho rồi. C̣n một việc có thể làm cho anh tủi thân là anh không hề nhận được quà gia đ́nh. Theo thường lệ th́ cứ ba tháng một lần, mỗi cải tạo viên được lănh một gói quà không quá 3 kư. Đối với người tù ở xa nhà, lại bị đói ăn từ ngày này sang ngày khác th́ một gói quà tiếp tế của thân nhân là một an ủi vô cùng. Quư giá cả vật chất lẫn tinh thần. Một hôm nắng gắt, anh Sơn Thương và cùng tôi ra đầu nhà ăn trưa cho bớt nóng nực. Hôm đó tôi mới nhận được một lọ muối mè nên mời anh dùng một chút lấy thảo, và trong tinh thần đồng đội tương thân, tôi đă hỏi tại sao anh không được tiếp tế như mọi người, anh thở dài buồn bă, một lát sau mới cho biết là vợ anh đă mất tích. Gia đ́nh anh chỉ c̣n một mẹ già và một con trai vị thành niên bây giờ không biết lấy ǵ để sinh sống, rồi anh ngồi thẫn thờ không nói tiếp. Tôi cũng không tiện hỏi thêm nữa.

Đến giữa mùa hè 1978, vật liệu xây dựng chở về dồn dập nên đội 4 chúng tôi phải tăng thêm giờ làm việc theo đúng tiêu chuẩn "Làm ngày không đủ tranh thủ làm đêm". Tuy nhiên, tất cả đội đều hồ hởi phấn khởi v́ 2 lư do:

-Trong đêm hè nóng bức, được ra khỏi pḥng giam ngột ngạt để hưởng không khí thoáng mát ngoài trời là cơ hội may mắn hiếm có.

-Đi lao động buổi tối th́ mỗi đội viên được bồi dưỡng 1/2 kư khoai ḿ nên đỡ bị đói.

Giữa lúc mọi người lên tinh thần th́ anh Sơn Thương gặp truyện không may. Một buổi sáng anh Sơn Thương và tôi được phân công chuyên chở vật liệu, nhưng khi chúng tôi đang di chuyển th́ lại phải làm công việc khác. Lúc ấy, trên băi đất trống bên đường, mấy cán bộ công an đang h́ hục lăn một cuộn giây cáp to lớn lên xe tải. Thấy chúng tôi đi ngang, họ liền bắt vào phụ lực. Cuộn giây rất nặng nên mọi người phải cố hết sức mới nâng được nên cao, nhưng càng lên cao th́ sức nặng càng tăng và những người cao lớn như anh Sơn Thương th́ phải chống đỡ nhiều nhất. Thấp bé như tôi th́ chỉ làm thợ vịn. Bất ngờ anh Sơn Thương kêu lên một tiếng đau đớn rồi không đứng vững được nữa. Bọn cán bộ phải để cho tôi dắt anh về bệnh xá khám nghiệm và kết qủa là anh bị trật khớp xương sống.

Kể từ hôm đó, an Sơn Thương phải nghỉ lao động nhưng vẫn được chia một phần khoai ḿ bồi dưỡng như thường lệ. Mấy ngày sau bệnh t́nh của anh không thuyên giảm và đă gây ra nhiều phiền phức cho cả đội. Anh cần phải được nâng đỡ d́u dắt khi đi lại. Anh cũng không thể tự lo liệu vệ sinh cá nhân cho nên có những đêm khuya, anh làm cho nhiều người mất ngủ. Sua cùng cán bộ quản giáo của đội 4 quyết địng chuyển anh qua đội bệnh nhân ở nhà số 1 để có người trông nom săn sóc. Lúc ấy nhà số 1 có 3 đội:

-Đội 1 canh nông. Đội trưởng là anh Vũ Thành An một nhạc sỹ trẻ tuổi rất nổi tiếng ở miền Nam trước năm 1975.

-Đội nhà bếp. Đội trưởng là anh Lớn ( tôi không nhớ rơ họ) cựu dân biểu quốc hội

-Đội bệnh nhân. Đội trưởng là anh Hồ Quang Nguyên, cựu bác sỹ Giám Đốc bệnh viện Chợ Quán Saigon.

Ở trại cải tạo Phú Sơn 4, các nhà giam đều kế cận nhau, nhưng sự giao tiếp giữa nhà này nhà khác bị nghiêm cấm. V́ vậy khi anh Sơn Thương đă được chuyển sang nhà số 1 th́ không c̣n liên hệ ǵ tới đội 4 nữa. Tuy nhiên sau khi qua đội bệnh nhân được vài ngày, anh Sơn Thương gửi lên Ban giám thị khiếu nại đă bị cắt phần khoai ḿ bồi dưỡng, nhưng ban giám thị không cứu xét mà lại chuyển về cho đội 4 giải quyết. Ngay sau đó vấn đề đă được đội 4 thảo luận và nhất trí rằng anh Sơn Thương không c̣n là đội viên của đội 4 th́ đương nhiên không có tránh nhiệm và quyền lợi ǵ ở đội 4 nữa. Đơn khiếu nại đă bị bác bỏ nhưng đă làm cho anh Sơn Thương mất đi nhiều thiện cảm với các đồng đội cũ.

Khoảng 1/2 tháng sau, anh khỏi bệnh và được trả lại đội 4 vào một buổi trưa, khi mọi người đă ra ngoài hiên chờ điểm danh đi lao động. Đáng buồn cho anh là tất cả đồng đội đều thờ ơ lănh đạm, trông thấy anh trở về mà không một lời đón chào, thăm hỏi. Có lẽ anh cảm thấy bẽ bàng nên lẳng lặng cất đồ đạc rồi ra ngồi riêng biệt một góc sân.

Đêm hôm ấy khi cả đội hội họp để kiểm điểm công tác, anh đội trưởng Nguyễn Minh Đăng lớn tiếng nhắc lại cho anh Sơn Thương biết rằng chỉ có những đội viên đội 4 phải đi lao động vào buổi tối mới được cung cấp khoai ḿ bồi dưỡng. V́ vậy đơn khiếu nại không có lư do chính đáng mà c̣n có thể gây ngộ nhận không tốt cho các bạn đồng đội. Dường như anh đội trưởng không giữ được b́nh tĩnh khi phát biẻu ư kiến nên cử chỉ và lời nói của anh có vẻ gay gắt, trong khi đó, tất cả mọi người đều yên lặng, coi như mặc nhiên nhất trí với anh đội trưởng. Sư kiện này chắc chắn đă làm cho anh Sơn Thương tủi thân v́ lẻ loi cô độc. Anh không một lời biện minh cũng không c̣n thói quen giơ hai tay đấm ngực đ̣i tự tử chết mà chỉ cúi đầu thở dài buồn bă.

Sáng hôm sau, khi đội 4 đang thi hành công tác th́ anh Sơn Thương kêu choáng váng, chóng mặt và phải ngồi nghỉ. Được một lúc, đột nhiên chân tay anh co giật liên tiếp, và bấy giờ anh mới tiết lộ là đă uống hết một lọ thuốc sốt rét để tự sát v́ anh không muốn sống thêm nữa. Tất cả mọi người hiện diện đều hoảng sợ, và dù chưa có lệnh của cán bộ bảo vệ, anh vẫn được đưa ngay về bệnh xá để cấp cứu . Đến gần trưa khi đội 4 bắt đầu thu dọn công trường th́ được tin anh đă tắt thở. Tính ra kể từ khi anh Sơn Thương trở về đội 4 cho tới luc anh qua đời chỉ có một thời gian ngắn ngủi chưa đầy 24 giờ. Đêm hôm ấy, đội 4 dành hết thời gian của buổi hội họp thường lệ để thảo luận về thảm họa vừa xảy ra. Nhiều ư kiến được tŕnh bầy nhưng tựu chung chỉ là những lời tiếc rẻ, nhớ thương, hoặc vài câu nhận xét vô thưởng vô phạt. Tuy nhiên trong chỗ riêng tư, chúng tôi cho rằng anh Sơn Thương đă ấp ủ trong ḷng quá nhiều căm hờn, tủi nhục mà không chịu t́m cách giải tỏa nên càng ngày càng thêm chán đời, cho tới lúc không c̣n chịu đựng được nữa th́ chỉ cần một nguyên nhân cỏn con có thể đột xuất thành tai họa khủng khiếp. V́ vậy mấy lời phê b́nh tuy gay gắt nhưng không có ǵ sai trái vẫn biến thành mồi lửa oan nghiệt châm ng̣i vào thùng thuốc nổ.

Sau khi anh Sơn Thương mất đi được ít lâu trại cải tạo Phú Sơn 4 bị giải thể v́ t́nh h́nh bất an do cuộc xâm lăng của Công sản Trung Quốc, các trại viên được chuyển qua nhiều trại cải tạo khác ở cách xa biên giới Hoa Việt, do đó câu truyện anh Sơn Thương tự sát đă được phổ biến rộng răi đi nhiều nơi, dần dà chuyển vào Nam nhờ những cải tạo viên được phóng thích về với gia đ́nh, sau cùng sang tới cả nước ngoài theo lớp ngưới ĺa bỏ quê hương đi t́m tự do.

Khi c̣n ở Việt Nam cũng như khi định cư tại Úc, tôi được nghe nhiều người kể lại truyện anh Sơn Thương, nhưng mỗi người nói một khác, thậm chí c̣n có người tin rằng anh đội trưởng Vũ Thành An đă nhẫn tâm cắt bỏ phần khoai ḿ bồi dưỡng khiến cho an Sơn Thương uất ức mà tự tử. Tôi cho rằng những sai lầm này không phải là do ác ư xuyên tạc mà chỉ v́ nhiều nguyên nhân bất khả kháng.

Như đă tŕnh bầy ở trên, trại cải tạo Phú Sơn nghiêm cấm mọi sự giao tiếp giữa nhà này với nhà khác cũng như giữa đội này với đội khác, nên chỉ có mấy đội viên của đội 4 mới biết rơ anh Sơn Thương qua đời trong trường hợp nào. Các đội khác th́ chỉ nghe phong thanh qua mấy lời truyền khẩu vắn tắt, thầm kín trong một vài dịp họp mặt đông đủ ở hội trường tham dự học tập hoặc xem biểu diễn văn nghệ. V́ chỉ biết rất sơ lược những ǵ đă xẩy ra nên người nào cũng cố t́m hiểu nguyên nhân thảm họa này theo cảm nghĩ chủ quan của ḿnh, và trong hoàn cảnh cơ cực về cả thể xác lẫn tinh thần th́ tất cả suy tư phán đoán đbều không thể tránh khỏi bi quan thiên lệch. Cũng v́ thế, các câu truyện kể lại thường không giống nhau nhưng cũng có nhiều sai lầm tai hại nên đă gây ra những sự nghi ngờ oan uổng và những lời chê trách bất công.

Hôm nay theo yêu cầu của một thân hữu đă từng bị vạ gió tai bay, tôi cố gắng ghi lại trung thực tất những điều mắt thấy tai nghe trong những ngày cuối cùng của Đại Tá Sơn Thương ở trại cải tạo Phú Sơn 4, và ước mong rằng sẽ xóa bỏ được những sự ngộ nhận rất đáng tiếc như đă xảy ra.

Sydney tháng 10 năm 2001
Nguyễn Đ́nh B́nh
Cựu Chánh Thanh Tra Giám Sát Viện

Nguồn Đặc Trưng