MỘT CUỘC CÁCH MẠNG 1-11-1963 BỎ TÚI
Cách-Mạng 1-11-1963 gồm có phần chính là cuộc đảo-chính quân-sự tại Thủ-Đô Sài-G̣n, và phần phụ là sự hưởng-ứng thể-hiện bằng công-điện của các Tư-Lệnh Quân-Đoàn/Vùng Chiến-Thuật, Sư-Đoàn, Tỉnh-Trưởng, Thị-Trưởng, từ vĩ-tuyến 17 đến Mũi Cà-Mau, lần-lượt gửi về Hội Đồng Quân Nhân Cách Mang tại Trung Ương. Thế nhưng, tại Tỉnh Quảng-Đức xa-xôi hẻo-lánh này, đồng-bào các giới trông đợi cả tuần vẫn không nghe thấy động-tĩnh ǵ trong tỉnh ḿnh. V́ nôn-nóng quá, có một trung-sĩ thuộc ngành An-Ninh Quân-Đội, tên Nguyễn Đ́nh Khôi, đă đứng ra cầm đầu một số hạ-sĩ-quan bạn, lập thành một lực-lượng Cách Mạng 1-11-1963. Trong một buổi tối, họ đă đi tước khí-giới, cô-lập, và cử người khác lên thay, các cấp cầm đầu Chính-Quyền và lực-lượng quân-sự tại Thị-Xă Gia-Nghĩa là tỉnh-lỵ của tỉnh địa-phương: Trưởng Ty An-Ninh Quân Đội, Trưởng Ty Cảnh-Sát Quốc-Gia, Tỉnh-Đoàn-Trưởng Bảo An, Tiểu-Khu-Phó, và cả Tỉnh-Trưởng.
Trong đêm, họ dùng phương-tiện của Ty Thông-Tin kêu gọi đồng-bào sáng sớm hôm sau dự cuộc mít-tinh trên Đồi Gia-Nghĩa, trung-tâm tỉnh-lỵ nhà. Cũng nội trong đêm, họ đă thực-hiện được một khán-đài, với những biểu-ngữ, bích-chương, dàn máy vi-âm và loa phóng-thanh, cùng với bản thảo công-điện kiến-nghị gửi về Trung Ương, đồng-thời gửi thư mời dự đến các Trưởng Phái-Bộ Viện-Trợ Kinh-Tế và Cố-Vấn Quân-Sự Hoa-Kỳ. Sáng sau, đúng theo chương-tŕnh đă định, dân-chúng tụ-họp dưới sân, và các nhân-vật Hoa-Kỳ cùng với một số hạ-sĩ-quan thành-viên Lực-Lượng Cách-Mạng 1-11-1963 của Tỉnh Quảng-Đức ngồi trên khán-đài, trung-sĩ Chủ-Tịch Lực-Lượng Cách-Mạng Tỉnh Quảng-Đức cầm máy vi-âm tuyên-bố toàn-quân toàn-dân trong tỉnh hưởng-ứng cuộc Cách-Mạng tại Thủ-Đô Sài-G̣n, rồi bắt Đại-Tá Hồ Nghĩa, là Tỉnh Trưởng kiêm Tiểu Khu Trưởng chế-độ cũ ra nhận tội trước mọi người và kư biên-bản rời khỏi chức-vụ tức-thời. Đặc-biệt là viên Trưởng Phái-Bộ Viện-Trợ Kinh-Tế Hoa-Kỳ của Tỉnh cũng lên máy phát-biểu ủng-hộ Chính-Quyền Mới tại địa-phương . Sau cùng, trung-sĩ Chủ-Tịch đọc bản kiến-nghị. Sau khi được mọi người hiện-diện đồng-thanh hô lớn thông-qua, anh ta kư tên, cho Pḥng Truyền-Tin của Tiểu-Khu gửi bản kiến-nghị ấy vào Hội Đồng Quân Nhân Cách Mạng, đồng gửi vào Đài Phát-Thanh Sài-G̣n để phổ-biến cho toàn-quốc đều nghe. Thế là cuộc Cách-Mạng 1-11 bỏ túi của Tỉnh Quảng-Đức đă thành-công. Viên trung-sĩ nói trên đương-nhiên trở thành người cầm đầu mọi việc trong tỉnh.
Đến mấy ngày sau, Hội-Đồng Tướng-Lănh Cách-Mạng Trung-Ương mới nhớ đến Tỉnh Quảng-Đức, lấy bức công-điện ra xem th́ thấy Nguyễn Đ́nh Khôi là một cái tên lạ hoắc, lại có kèm theo cấp-bậc, chỉ là một hạ-sĩ-quan, hỏi quanh không ai biết ǵ, liền vội ra lệnh điều-tra. Bộ Tư-Lệnh Sư-Đoàn 23 Bộ-Binh/Khu 23 Chiến-Thuật (đóng ở Buôn Ma Thuột, thuộc Tỉnh Darlac mà hoạt-vực bao gồm cả Tiểu-Khu/Tỉnh Quảng-Đức, được giao trách-nhiệm giải-quyết vụ này. Trung-Tá Đặng Hữu Hồng, Trưởng Pḥng 2 Sư-Đoàn, đích-thân tổ-chức một cuộc hành-quân quy-mô, v́ phải đối-phó với một Tiểu-Khu tức Tỉnh, tức là với mọi lực-lượng quân-sự và bán-quân-sự hiện có trong tỉnh này. Nhờ một mưu-kế, Trung-Tá Hồng bắt sống được Trung-Sĩ Khôi, đưa lên trực-thăng chở về Sư-Đoàn. Thế là Trung-Tá Hồng được thưởng công, cho ở lại làm Tiểu-Khu-Trưởng kiêm Tỉnh-Trưởng Tỉnh Quảng-Đức. Về sau, Trung-Sĩ Nguyễn Đ́nh Khôi bị Quân-Đội truy-tố về mặt quân-kỷ và bị đưa ra xét-xử trước Toà Án Quân-Sự Tại Mặt Trận ở Nha-Trang .
Lê Xuân Nhuận
Nguồn Nước Việt Quốc Nội