Tôi theo học khóa tiểu đoàn trưởng và khóa Liên đoàn lưu động (để được cập nhật hóa với chiến trường Việt Bắc). Do đại tá Vanuxem, một trong những sĩ quan cao cấp xuất sắc nhất của Pháp lúc bấy giờ điều hành. Cùng khóa với tôi có trung uư Nguyễn Văn Thiệu. Măn khóa, Thiệu, có thêm trung úy Cao Văn Viên và tôi được lệnh thuyên chuyển ra mặt trận Hưng Yên, tŕnh diện với trung tá Dương Quí Phan, một sĩ quan nổi tiếng thân Pháp, tay chân của tướng Cogny, Tư lệnh miền Đông Bắc Việt, đang đóng ở Hải Dương, Mặt trận Hưng Yên vừa được Bộ tư lệnh Pháp trao trả phần trách nhiệm lại cho quân đội quốc gia Việt nam và đang bị những áp lực nặng nề. Bộ Tổng tham mưu Sài g̣n chỉ định tôi làm Tham mưu trưởng. Cao Văn Viên làm trưởng pḥng Nh́ và Nguyễn Văn Thiệu là trưởng pḥng Ba. C̣n pḥng Tư vẫn do một Đại úy người Pháp phụ trách. Bộ chỉ huy và trung tâm hành quân chiến được đặt tại ngôi giáo đường to lớn rộng răi của tỉnh lỵ Hưng Yên mà linh mục bề trên đă hoan hỉ vui ḷng cho quân đội Pháp sử dụng từ trước.

...

Trong những dịp đi hành quân hay thanh tra các đơn vị tôi thường tŕnh bày cho các sĩ quan biết t́nh cảnh trôi nổi hiểm nghèo thật sự của đất nước Việt nam trong cái thế tương tranh Pháp Cộng và thuyết phục họ về con đường nào mà một người Việt nam thực sự yêu nước đặc biệt nếu người Việt nam đó lại là một chiến sĩ cầm súng, nên chọn lựa.

Nhưng rồi những hoạt động “phi quân sự” đó của tôi dần dần bị báo cáo lên cho Bộ chỉ huy rồi đến tai trung tá Dương Quí Phan nên tôi bị tướng Cogny phạt 60 ngày trọng cấm, hạ tầng công tác và thuyên chuyển về Liên đoàn Lưu Động số 3, đang hành quân tại vùng Ninh B́nh do thiếu tá Phạm Văn Đổng (hiện ở Mỹ) chỉ huy. Lư do bị phạt ghi trong hồ sơ quân vụ c̣n có thêm tội “vô lễ với cấp chỉ huy”, v́ đă hai lần tôi công khai chỉ trích Phan trước mặt đông người về tác phong “bồi Tây” của y khi mỗi buổi sáng, nếu gặp các hạ sĩ quan Pháp th́ Phan ân cần chào hỏi “Bonjour moncaporal”, c̣n nếu gặp sĩ quan Việt nam th́ Phan chỉ chào lấy lệ và c̣n có ư khinh bỉ.

Trong bữa ăn cuối cùng tại câu lại bộ sĩ quan để tiễn tôi lên đường về nhiệm sở mới. Trung úy Nguyễn Văn Thiệu mở một chai champagne mời tôi và nói mấy lời tiễn biệt rất cảm động. Dương Quí Phan nổi giận, nạt Thiệu tại sao lại dám ca ngợi một sĩ quan đang mang trọng tội trước mặt y. Cử chỉ vừa ưu ái, vừa khí phách của Thiệu càng làm cho tôi quí mến Thiệu hơn. Trớ trêu thay, trong cuộc đời binh nghiệp và chính trị của Thiệu và tôi c̣n nhiều duyên nợ cho đến năm 1965, 1966, khi Thiệu và Kỳ lănh đạo quốc gia, bắt tôi giam lỏng hai lần ở Pleiku và Nha Trang gần cả năm trời, tuyệt đối không được trở về Sài g̣n.

Đỗ Mậu

Nguồn Tâm sự tướng lưu vong