Những ngày đầu tháng 06/1975, một thông cáo của Ủy ban Quân Quản Sài G̣n-Gia Định, ra lệnh cho tất cả sĩ quan, viên chức, cán bộ, và đảng phái chính trị trong chế độ cũ, phải tŕnh diện trong các ngày 13, 14, và 15 tháng 6 (1975) mà họ gọi là “học tập cải tạo”. Thông cáo cũng cho biết các địa điểm tŕnh diện dành cho các thành phần khác nhau. Mỗi người phải mang theo quần áo kể cả áo ấm, mùng mền, và tiền đủ cho 30 ngày ăn do nhà hàng Đồng Khánh cung cấp. Cấp Tướng và cấp Đại Tá tŕnh diện tại khu đại học xá Minh Mạng ở ngă sáu Chợ Lớn. Xem xong thông cáo, anh em chúng tôi trong cư xá bàn tán nhau rất ư là linh tinh, để rồi tựu trung mọi người đều thở phào nhẹ nhỏm, v́ theo cách hiểu chân phương của chúng tôi, những người chưa thấu hiểu sự gian trá trong cái ngôn ngữ “học tập cải tạo” của cộng sản, nên chấp nhận ḿnh đi học tập chớ không bị tù đày, lại ăn cơm do nhà Đồng Khánh cung cấp nữa chớ. Thế là trút hết nỗi lo ra phía sau để chuẩn bị đi về phía trước, mà thật ra chẳng một ai trong số chúng tôi h́nh dung được phía trước là cái ǵ ngoài cái thời hạn 30 ngày gọi là “học tập cải tạo”. Tôi đem cái vơng nylon màu xanh ô liu ra cắt may, chầm qua đấp lại cũng thành cái túi đeo lưng. Chẳng hiểu sao lúc ấy tôi có ư nghĩ “nếu có di chuyển đi đâu th́ tốt hơn là mọi thứ cho vào túi đeo lưng để di chuyển được gọn gàng giống như đi hành quân vậy”. Tôi sử dụng một nửa cái vơng quân đội, một nửa c̣n lại tặng anh cựu Đại Tá Nguyễn Thành Chí và chị Chí cũng may cho ảnh cái túi đeo lưng. Như những ngày trước đó, cựu Đại Tá Đặng Đ́nh Đán đến chơi. Chúng tôi vẫn ngồi trên xích đu trong góc sân. Anh hỏi:

- “Nè. Bác có đọc thông cáo của Ủy Ban Quân Quản chưa?”

-“Đă xem rồi. Mà anh thấy ǵ trong nội dung đó?”

-“Phải bác muốn nói đến thời gian 30 ngày không?”

-“Đúng. Nhưng nếu 30 ngày sao họ bảo bọn ḿnh đem theo áo ấm? Phải chăng địa điểm học tập ở vùng lạnh?”

Anh Đán có vẻ kinh nghiệm và tin tưởng:

-“Theo kinh nghiệm của tôi th́ thời gian đó hợp lư. Có thể bọn ḿnh sẽ trải qua 4 tuần lễ như thế này: 2 tuần học tập, 1 tuần kiểm thảo, tuần c̣n lại là chuẩn bị và làm lễ chấm dứt. Cách của họ bao giờ cũng vậy. Bác yên chí đi.”

-“Anh c̣n có kinh nghiệm của họ chớ tôi có vốn liếng kinh nghiệm ǵ đâu. Cứ mong là diễn tiến như anh nghĩ.”

-“Đừng có bi quan. Tôi trông bác thọ lắm. Hai trái tai của bác đầy đặn và rất dài. Tốt tướng lắm.”

-“Bi quan th́ không, nhưng lạc quan th́ chưa có anh ơi! Dù sao th́ bọn ḿnh cũng ưu tư là sau 30 ngày đó sẽ làm ǵ? Và liệu c̣n chuyện ǵ xảy ra cho chúng ḿnh nữa không?”

-“Tôi chắc là họ sẽ sử dụng chúng ḿnh để xây dựng đất nước thôi bác à!”

Anh Đặng Đ́nh Đán có vẻ tự tin lắm.

Phạm Bá Hoa

Nguồn Ký sự trong tù