(Ch¡c hÆn tác giä chính cüa bài t߶ng trình cuµc hành quân sau ðây là ÐÕi Tá Nguyn Vån Hiªu, Tham Mßu Trß·ng Quân Ðoàn II, ng߶i ðã thiªt kª Hành Quân Th¥n Phong).
TÕi Ðông Nam Á, Vi®t Nam là xÑ duy nh¤t n½i mùa mßa th߶ng niên xäy ra vào các th¶i ði¬m khác nhau tÕi các ð¸a ði¬m khác nhau. Trong khi các tr§n mßa l¾n bao phü аng B¢ng Sông CØu Long và Vùng Cao Nguyên Trung Ph¥n t× tháng 5 ðªn tháng 11, th¶i kÏ th¶i tiªt x¤u tÕi các tïnh lÜ vùng duyên häi lÕi chï b¡t ð¥u vào cu¯i tháng 9.
Tính ch¤t ða dÕng cüa th¶i tiªt tÕo mµt tác døng quan tr÷ng ð¯i v¾i các cuµc hành quân. TÕi vùng duyên häi, các tr§n mßa nhß thác ð± vào mùa ðông và mùa xuân th߶ng gây nên nhæng vø løt lµi tàn kh¯c và gây tr· ngÕi l¾n lao ð¯i v¾i các sinh hoÕt cüa các ð½n v¸ bÕn. M£t khác, mùa hè và mùa thu ß¾t át và nhi«u mây trên tr¶i tÕi Cao Nguyên tÕo lþi thª chiªn thu§t th§t sñ cho Vi®t Cµng, vì các lñc lßþng bÕn, ð£c bi®t là bµ binh và không quân, b¸ gi¾i hÕn trong sñ di chuy¬n và hành quân.
Vi®t Cµng coi mùa mßa nåm 1965 không duy chï là mµt c½ may ð¬ dành ph¥n chü ðµng, mà còn là d¸p ðÕo ðÕt mµt khúc quanh quyªt ð¸nh ð¯i v¾i ý ð° xâm chiªm cüa chúng. Dß¾i màn che phü cüa mßa, sß½ng mù, và r×ng r§m, và v¾i sñ xâm nh§p quy mô t× Mi«n B¡c, h÷ tin tß·ng là h÷ có th¬ tÕo dñng mµt "vùng giäi phóng" trong Mi«n Nam ð¬ dùng cho cä hai møc tiêu chính tr¸ và tinh th¥n cûng gi¯ng nhß hành ðµng ðã ðÕt ðßþc thành quä tÕi Ði®n Biên Phü 11 nåm v« trß¾c.
Vùng Cao Nguyên là møc tiêu cüa chúng và chúng ði«u ðµng các hành ðµng nh¢m ðßa toàn vùng vào ách ki¬m soát cüa chúng và vào mµt thª ngµp th· kinh tª.
Mµt ph¥n nào, Vi®t Cµng ðã thành công trong vi®c c¡t ðÑt ð߶ng giao thông t¾i vùng Cao Nguyên. Tình trÕng ðÕt t¾i mÑc ðµ nguy k¸ch khi các trøc lµ tiªp tª chính t¾i vùng này - Qu¯c Lµ 14, 19 và 21 - b¸ gián ðoÕn b·i vi®c phá hoÕi có h® th¯ng các c¥u c¯ng, các cuµc phøc kích th߶ng xuyên, và các cuµc du kích mãnh li®t (Hình 1).
Trong tháng 6 nåm 1965, d÷c theo Qu¯c Lµ 19 (dài khoäng 180 cây s¯), dân chúng sinh s¯ng trong các trung tâm ð¸nh cß và các "¤p ð¶i m¾i" b¸ buµc phäi d¶i bö làng ¤p cüa h÷ và di tän ðªn các tïnh thuµc qu§n Bình Khê và An Khê.
жi s¯ng tÕi thành ph¯ Pleiku cûng không khá h½n. Trong khi giá cä thñc ph¦m và hàng hóa leo thang ð«u ð£n, trong vài tr߶ng hþp h½n g¤p ðôi trong sáu tháng, các cuµc t¤n kích Vi®t Cµng mãnh li®t tiªp din tÕi vùng lân c§n. Qu§n L® Thanh, 40 cây s¯ v« phía tây Pleiku, b¸ t¤n công ngày 1 tháng 6, và vài ngày sau ðoàn quân cüa tïnh trß·ng b¸ phøc kích.
Di Tän và B¤n LoÕn
Tình trÕng khan hiªm thñc ph¦m và áp lñc gia tång cüa ð¸ch buµc nhi«u ng߶i phäi di tän gia ðình h÷ v« Sài Gòn. е cång thÆng tÕi Pleiku tr· nên tr¥m tr÷ng h½n là nhæng ngày tiªp sau vø ðµt kích vào khu trú quân cüa Nhóm C¯ V¤n Quân Ðoàn II và phi tr߶ng cüa Ti¬u Ðoàn 52 Không Quân vào tháng 2. Vào nhæng ngày ð¥u tiên cüa tháng 7, tinh th¥n dân chúng tÕi Pleiku và Kontum g¥n nhß b¤n loÕn.
Ngày 15 tháng 6, v¾i sñ hüy hoÕi cüa các c¥u chính yªu trên Qu¯c Lµ 14, gÕch n¯i ð߶ng bµ cu¯i cùng t× Ban Mê Thuµt và Sài Gòn t¾i Pleiku và Kontum b¸ c¡t ðÑt. Vùng chï t°n tÕi nh¶ vào tiªp tª b¢ng ð߶ng bay. S¯ phi c½ khä døng chï tiªp tª ðü cho mµt ph¥n nhö các nhu c¥u, k¬ cä khi vi®c tiªp tª quân trÕng quân cø cho các ð½n v¸ trú ðóng tÕi vùng Cao Nguyên b¸ chì hoãn ð¬ dành ph¥n ßu tiên cho thñc ph¦m và thu¯c men.
Vào ð¥u tháng 7, các ð½n v¸ bÕn không còn sØ døng ðßþc các Qu¯c Lµ 1, 11, 14, 19 và 21, và sñ giao thông giæa Cao Nguyên và vùng duyên häi là ð߶ng hàng không.
Áp lñc n£ng cüa ð¸ch trên vùng Cao Nguyên không nhæng änh hß·ng ðªn dân chúng tÕi các vùng hëo lánh, nhßng cûng khiªn dân chúng trên toàn qu¯c xu¯ng tinh th¥n. HÆn nhiên ðã ðªn lúc phäi hành ðµng.
Ði«u nan giäi là ðây không chï duy là mµt v¤n ð« t§p trung quân lính ðông ðäo ðü ð¬ khai m· lÕi các qu¯c lµ. Sñ quyªt ð¸nh phäi bäo ðäm mµt sñ thành công hoàn toàn và ð°ng th¶i, c¤m cän không cho phép Vi®t Công có th¬ duy trì thª chü ðµng b¢ng cách hoán chuy¬n các sinh hoÕt cüa chúng ði n½i khác. Sñ quyªt ð¸nh cûng còn phäi ngån ng×a Vi®t Cµng lþi døng thª thua thi®t cüa các ð½n v¸ bÕn trong mùa mßa ð¬ ðem ra áp døng các chiªn thu§t s· trß·ng phøc kích cüa chúng tÕi ð¸a thª g° gh« hay thí quân v¾i chiªn thu§t bi¬n ng߶i ngõ h¥u ðÕt ðßþc chiªn th¡ng rÕng rÞ ki¬u Ði®n Biên Phü.
Khái Ni®m Hành Quân
Ngày 8 tháng 7 nåm 1965, ban tham mßu Quân Ðoàn II kh·i sñ thiªt kª mµt cuµc hành quân khai lµ quy mô. Khái ni®m cüa Hành Quân Th¥n Phong là:
Ngày N ðßþc ¤n ð¸nh vào ngày 16 tháng 7.
Dña vào khái ni®m này, ba ð߶ng l¯i ðßþc ¤n ð¸nh:
Møc tiêu ð¥u tiên thñc hi®n ðßþc qua kª hoÕch hai giai ðoÕn chï có nhân viên có th¦m quy«n ðßþc phép tham dñ. Nhæng cuµc h÷p kín này xäy ra nhß nhæng bu±i h÷p tham mßu th߶ng l®, và m÷i ð« phòng ðßþc thi hành nghiêm chïnh.
Mµt kª hoÕch dß½ng ðông kích tây quy mô ðßþc chu¦n b¸ v¾i sñ tham dñ cüa t¤t cä các ð½n v¸ l¾n khä døng.
Sß Ðoàn 22 Bµ Binh và Ti¬u Ðoàn 3 Thiªt V§n có b±n ph§n tái m· Qu¯c Lµc 1 t× Qui Nh½n t¾i Tuy Hòa.
Chiªn Ðoàn 2 Dù và các Lñc Lßþng иa Phß½ng Quân và Nhóm Dân Sñ Chiªn Фu có b±n ph§n tái l§p qu§n L® Thanh, và tÕi B¡c Dak Sut Chiªn Ðoàn Alpha TQLC và Trung Ðoàn 42 có b±n ph§n tái m· Qu¯c Lµ 14. Nhóm 20 Công Binh có b±n ph§n sØa chæa chiªc c¥u tÕi L® B¡c và Liên Tïnh Lµ 7 t× Phú B±n t¾i Tuy Hòa (Hình 2).
Ba Giai ÐoÕn
Ь duy trì ðà tiªn cüa cuµc t¤n công và bäo ðäm tính ch¤t b¤t ng¶ hoàn toàn, cuµc hành quân ðßþc phân chia ra làm ba giai ðoÕn:
C¥n lßu ý là m÷i thª di chuy¬n và s¡p xªp quân, và vi®c khai m· ð߶ng lµ chï ðßþc thñc hi®n trong nåm ngày, t× N tr× 2 t¾i N cµng 2.
Phép thu§t chung cüa n² lñc chính trong cuµc Hành Quân Th¥n Phong nhß sau:
Theo phép thu§t thao lßþc này, ðoÕn ð߶ng nguy hi¬m nh¤t n½i h¥u hªt các cuµc phøc kích cüa ð¸ch th߶ng xäy ra trên Qu¯c Lµ 19 ðßþc khai quang b·i mµt cuµc t¤n công ph¯i hþp v¾i n² lñc chính tiªn t¾i t× phía h§u ð¸ch quân.
Sñ t± chÑc chiªn ðoàn cho phép Quân Ðoàn II c¤m cän ð¸ch có th¬ phøc kích b·i sñ di ðµng nhanh nh©n cüa các ð½n v¸ thiªt v§n tång phái và b·i sñ bäo v® cüa höa lñc pháo binh (Hình 3).
Thi Hành
Cµng thêm vào vô s¯ phi xu¤t t¤n kích và 66 phi tu¥n thám thính và hµ t¯ng, 30 B-52 trút ð± xu¯ng vùng quanh Ðèo Mang Yang v¾i bom 500 t¤n vào 7 gi¶ 30 ngày 17 tháng 7.
Các chiªn ðoàn ðßþc ki¬m soát ch£t ch¨ trong tiªn trình cüa h÷. H÷ hoàn toàn tñ do hành ðµng, nhßng kª hoÕch cüa Quân Ðoàn II ðã buµc h÷ phäi chiªm cÑ các cao ði¬m d÷c theo qu¯c lµ và di chuy¬n t×ng ðþt nhäy v÷t. Tuy cuµc hành quân ðòi höi hành ðµng tiªn nhanh, vi®c Ñng døng bi®n pháp phòng ng×a c¦n th§n chÑng tö ðem lÕi nhi«u thành quä h½n là thª giäi vây tuy b« ngoài có vë tiªt ki®m nhßng thñc ra lÕi t¯n kém h½n.
V¾i nhæng chiªn thu§t này, chï có nhæng tr§n ðøng ðµ nhö xäy ra vì ð¸ch quân b¸ tß¾c ðoÕt nhæng ði¬m lþi mà chúng hß·ng thø trong quá khÑ.
Trong khi thª ði«u ðµng quân và các chiªn thu§t thích Ñng buµc Vi®t Cµng · vào thª thø ðµng và không tÕo thành v¤n ð« cho cuµc hành quân, các sinh hoÕt tiªp v§n g£p nhi«u khó khån vì thiªu høt v« m£t v§n täi.
Ь ðáp Ñng nhu c¥u, t¤t cä các xe v§n täi t× các ð½n v¸ trú ðóng tÕi Pleiku và Qui Nh½n ðßþc t§p trung lÕi ð¬ gia tång khä nång cho các ð½n v¸ v§n täi. Bi®n pháp này, cùng v¾i vi®c áp døng mµt th¶i khóa bi¬u th߶ng nh§t ch£t ch¨ và ði«u hành giao thông nghiêm ng£t, cho phép g¥y dñng ðßþc mµt t°n træ tiên kh·i tiªp tª lên t¾i 5,365 t¤n tÕi Pleiku nµi trong nåm ngày (N cµng 3 t¾i N cµng 7) .
Các ðoàn xe ðßþc hµ t¯ng tÕo mµt sinh khí m¾i trên Vùng Cao Nguyên. V§t giá thñc ph¦m và hành hóa thuyên giäm t× 25 ðªn 30 ph¥n tråm, ð°ng th¶i dân chúng h°i phøc cäm nghi®m an ninh, tin tß·ng và hy v÷ng. Các h÷c sinh tÕi Pleiku tình nguy®n giúp quân lính gÞ hàng xu¯ng, và dân chúng trß¾c ðây di tän nay tr· v« làng xã.
Tiªp sau các ðoàn xe quân sñ, các xe v§n täi thß½ng mÕi ðã có th¬ v§n hành tñ do và ð½n phß½ng, nhßng các xe ch· gÕo buµc phäi kªt hþp thành ðoàn xe có quân xa hµ t¯ng.
Các kªt quä kª tiªp tÕi tr§n ðánh ÐÑc C½ (3 ðªn 8 tháng 8), vi®c khai m· Qu¯c Lµ 21 thành công (19 tháng 8 ðªn 2 tháng 9), và vi®c sån ðu±i tàn quân trong 36 ngày thñc hi®n b·i Sß Ðoàn 1 KÜ Binh Hoa KÏ tÕi Plei Me khôi phøc lÕi toàn di®n tình hình trên vùng Cao Nguyên.
Thiªu Tß¾ng Vînh Lµc
Military Review, April 1966
(Vietnam Center Archive)