Từ một thiếu uư ra trường vào năm 1951 mà đơn vị đầu tiên là Tiểu đoàn lưu động 21 (một trong những đơn vị tiền thân của Sư đoàn 1 BB sau năm 1955), ông Dzinh đă dũng cảm chiến đấu trên các chiến trường miền Trung và Cao nguyên VN với nhiều lần thương tích đầy ḿnh. Người sĩ quan Khoá trưởng khoá Trần hưng Đạo đă làm cho các bạn đồng khoá hãnh diện khi mà chẳng bao lâu sau ... vào năm 1958, đă thay thế Trung tá Nguyễn văn Vĩnh nắm quyền chỉ huy SĐ 15 khinh chiến đóng tại Dục Mỹ, tiếp đó dời sư đoàn về Ban mê Thuột. Tại đây, Sư đoàn được cải danh lại là sư đoàn 23 BB. V́ thế có thể nói ông Bùi Dzinh là vị Tư lệnh đầu tiên của hai Sư đoàn 23BB(1958) và Sư đoàn 9BB (1962). Ngoài ra ông Dzinh c̣n là tư lệnh phó Sư đoàn 21BB (vào năm 1960) mà Đại tá Trần thiện Khiêm là Tư lệnh. Năm kế tiếp ông ta cũng là Tư lệnh phó Sư đoàn 5BB (1961) mà Đại tá Nguyễn đức Thắng là Tư lệnh; trước khi được thăng chức Đại tá Tư lệnh Sư đoàn 9BB vào năm 1962; ở sư đoàn này vào thời gian đó không có Tư lệnh phó! Mà chỉ có một người bạn đồng khoá 3 VB là Trung tá Tôn thất Đông làm tham mưu trưởng (sau này là Đại tá Tỉnh trưởng tỉnh Vĩnh B́nh và là dân biểu dưới thời Đệ Nhị Cộng Hoà. Ngoài ra c̣n có các Trung Đoàn trưởng là Thiếu tá Chương dzềnh Quay (là Chuẩn tướng tư lệnh SĐ21 BB), Thiếu tá Nguyễn Cả (sau này là Đại tá Chánh văn pḥng phủ Tổng thống Nguyễn văn Thiệu)...
Đời binh nghiệp của Đại tá Bùi Dzinh chấm dứt vào giữa tháng 11/1963 v́ đă không tán thành cuộc đảo chánh lật đổ TT Ngô đ́nh Diệm ; Ngược lại trong cương vị Tư lệnh Sư Đoàn 9 BB vào ngày 01/11/1963 mặc dầu đang bận hành quân ở Bến Tre ông đă điều binh từ Bộ Tư lệnh đóng tại Sa Đéc về Sài G̣n cứu TT.Diệm ;Nhưng không thành v́ Đại tá Nguyễn hữu Có vừa thay thế Đại tá Bùi đ́nh Đạm trong chức vụ Tư lệnh SĐ 7 BB (vào ngày 31/10/1963) dàn quân ra chặn ở ngă ba Trung Lương và mặt khác ông này ra lệnh cho vị Tỉnh trưởng tỉnh Định Tường rút hết những chiếc phà về phía Mỹ Tho để cản trở binh lính SĐ9 BB chuẩn bị vượt Bắc Mỹ Thuận …Ngày 06/11/1963, Theo lệnh của Bộ TTM/QLVNCH Đại tá Bùi Dzinh bàn giao Sư đoàn 9 BB cho vị Phó Tư lệnh là Trung tá Đoàn văn Quảng rồi về Sài G̣n tŕnh diện Hội đồng Cách Mạng Quân nhân do Trung tướng Dương văn Minh lãnh đạo .Ngày đó cùng với các ông Thiếu tướng Huỳnh văn Cao, Đại tá Cao văn Viên, Bùi đ́nh Đạm , Nguyễn Phước và một danh sách chừng 30 sĩ quan cao cấp. Đại tá Bùi Dzinh đă nhận được giấy «nghỉ dài hạn không lương..v́ lư do kỷ luật» ?!... Vài năm sau đó ông ra Hội đồng Giám định y khoa (Trung tâm miễn dịch) nhận giấy giải ngũ với cấp độ tàn phế 100°/° v́ ba miểng súng cối (mortier) thời kỳ năm 1954 trước trận Điện biên phủ c̣n ghim trong hộp sọ cho đến ngày hôm nay... Năm 1965 Đại tá Bùi Dzinh cùng Thiếu tướng Lâm văn Phát, các vị Đại tá Huỳnh văn Tồn, Nhan minh Trang, Phạm ngọc Thảo và Trung tá Lê hoàng Thao ... làm cuộc chính biến ngày 19/2 nhằm lật đổ Quốc trưởng Đại tướng Nguyễn Khánh với mục đích là để ổn định t́nh h́nh rối ren về chính trị cũng như quân sự trong thời điểm này. Việc làm này không có sự ủng hộ của người Mỹ nên thất bại?! Ông Dzinh bị bắt vài tháng sau đó và bị giam hai năm ở nhà tù Chí Hoà, măi đến 01/4/1967 nhân dịp TT.Nguyễn văn Thiệu ban hành hiến pháp của nền Đệ Nhị Cộng Hoà, ông mới được trả lại tự do ...
Ngày 30/4/1975, ông Dzinh và gia đ́nh ở lại VN v́ không có phương tiện trốn chạy như bao người khác. Mặc dầu giải ngũ đă lâu ông vẫn bị nhà nước Cộng sản bắt đi cải tạo ở ngoài miền Bắc cùng với các sĩ quan cao cấp của Quân đội VNCH (Liên tục chuyển qua các trại giam Hoàng liên sơn - Yên bái - Hà nam ninh). Sau tai nạn lao động động cuối năm 1976 (xảy ra trong lúc cải tạo ở trại tù Yên Bái) do trong lúc đốn cây cho Lâm trường làm giấy bị cây đổ chạm mạnh vào đầu, nên bị trọng thương hôn mê trong suốt một tuần v́ sự kiện này mà đến nay một số người tù cải tạo cùng trại những tưởng ông Dzinh đă chết rồi! v́ thường xuyên các trại viên bị cách ly, phân tán và chuyển đến các trại khác nhau).
Ông được thả về cuối năm 1980, không được ở yên v́ lệnh chính quyền địa phương cưỡng bức đi khu Kinh tế mới; chỉ vài tháng sau ông cùng hai người con vượt biên đến Trại tỵ nạn Thái lan bằng đường biển, cuối cùng đă quyết định đi tỵ nạn tại nước Pháp.
Tóm tắt những gịng kể trên là những điều mà tôi biết được về cha tôi ( ông Bùi Dzinh sinh nam 1929 tại làng Xuân Hòa, huyện Lệ Thủy, Tỉnh Quảng B́nh). Ông ấy không tỏ ḿnh ra trước mọi người; chán ghét chiến tranh và buồn thân phận lưu vong; ông không muốn nói nhiều với thế hệ con cháu về cuộc chiến tranh VN trước đây. Hầu như ông muốn giữ cho ḿnh được một sự thanh thản ở độ tuổi 82 cho đến cuối đời; không buồn viết nhật kư hay tiểu sử đời binh nghiệp như một số quư vị tướng lãnh lưu vong thường làm (để tự đề cao ḿnh và bôi nhọ cho người khác), bằng cách ra sách để biện hộ cho những sai lầm của họ đă gây ra vào thời kỳ trước năm 1975..
Một chút tư liệu về ông Bùi-Dzinh xin chuyển đến ông.
Bùi Dzũng.
Viết ngày 10 tháng 05 năm 2006
Hiệu đính ngày 21 tháng 07 năm 2010
Tướng Hiếu, Một Thiên Tài Quân Sự?
Các Tướng Lănh QLVNCH
generalhieu