Có một khoảng thời gian sau 1970, dư luận ở miền Nam than phiền: cứ để Tổng Thống Thiệu ôm chân Mỹ kiểu này th́ có ngày mất nước. Thời điểm đó, trong quân đội, người ta chú ư đến Trung Tướng Đổ Cao Trí, đương kim Tư Lệnh vùng III chiến thuật, một trong những người bạn chí thân của tôi. Thậm chí một số người coi tướng Trí là một viên tướng không mấy ủng hộ Tổng Thống Thiệu. Tôi không hiểu dư luận này bắt nguồn từ đâu. Chúng tôi thường tâm t́nh với nhau tự do thoải mái, từ chuyện t́nh duyên, dạy dỗ con cái, buồn phiền gia đ́nh đến chính trị và quân sự. Có một hôm Tướng Đỗ Cao Trí bị cúm, nằm đắp chăn trên giường, tôi đến chơi không đúng lúc, tùy viên đem ghế tôi ngồi đối diện với anh thăm hỏi vấn an. Tôi c̣n nhớ anh nói với tôi:

- Triều à, moa là thằng lính nhà binh không biết chính trị, nhưng moa thấy ông Thiệu lừng khừng quá. H́nh như ông ta không biết ḿnh muốn ǵ. Hay là ông ta bị Mỹ khóa tay khóa chân. Hoặc ông ta tự ḿnh bán thân cho Mỹ rồi.

Tôi ngạc nhiên hỏi lại:

- Tại sao toa nói như vậy?

- Th́ chính toa cũng thấy và chắc toa c̣n hiểu nhiều hơn moa.

- Chính Tướng Kỳ cũng có than phiền điều đó với moa vài lần. Nhưng biết làm sao bây giờ?

- Nếu moa làm một cuộc đảo chánh, toa thấy có nên không? Thú thật với toa từ khi mới có binh quyền trong tay cho đến ngày nay moa chưa hề đánh thua một trận nào. Tụi Mỹ kính phục moa về vấn đề nầy và chúng nó luôn luôn thỏa măn mọi yêu cầu của moa.

Tôi giật ḿnh suy nghĩ, Đỗ Cao Trí nh́n tôi ngạc nhiên v́ không thấy tôi trả lời. Trong khi tôi nghĩ rằng: thằng bạn ḿnh muốn dấn thân vào đại sự. Trước kia như tôi đă viết trong hồi kư tập I, Phó Tổng Thống Nguyễn Cao Kỳ có đề nghị với tôi hai lần nhưng tôi không thấy ḷng ḿnh có chút lo lắng nào. Lần nầy có lẽ v́ Đỗ Cao Trí với tôi thân thiết nhiều nên tôi có phần lo cho anh nhiều hơn là lo cho tôi. Sự im lặng của tôi gần cả phút làm nặng nề cho cả đôi bên. Tôi hỏi lại?

- Liệu toa có thể đảo chánh thành công không?

- Đó là chuyện chơi đối với moa.

- Đừng có đùa. Bộ toa đang lên cơn sốt nên nói sảng phải không?

- Ê, toa quên rằng moa là Tư lệnh quân đoàn III và Trung Tướng Minh là em út ruột của moa, hiện đang nắm quyền Tổng Trấn Saigon sao? C̣n bao nhiêu em út khác rải rác mà toa chưa biết. Đời binh nghiệp của moa toa có biết sơ rồi. Phần toa, liệu có khả năng đảm nhận trọng trách lèo lái con thuyền quốc gia không?

- Khả năng th́ chắc chắn có, hơn nữa bạn bè đông, thừa sức hành xử đối phó với mọi vấn đề. Nhưng moa đề nghị tụi ḿnh nên suy nghĩ kỷ việc nầy. Khi toa hết bệnh ḿnh sẽ gặp lại bàn rộng hơn.

Một tuần sau đó, Trung Tướng Trí mời tôi dùng cơm trưa tại dinh Tỉnh Trưởng Biên Ḥa, vừa là tư gia tạm của ông vừa dùng làm văn pḥng Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn. Cơm dọn xong, tùy viên và người hầu biến mất. Chúng tôi tay đôi bàn việc tương lai, nhận định về những khó khăn chính trị, về nguy cơ quân sự do cộng sản Bắc Việt xâm nhập miền Nam khá nhiều, về chính sách Hoa Kỳ th́ chúng tôi chỉ đoán ṃ. Điều chúng tôi biết chắc là Mỹ muốn có một nhà lănh đạo của miền Nam sẵn sàng bán ḿnh cho họ. Đối với Việt Nam yếu tố Mỹ vô cùng quan trọng v́ sự hiện diện của năm trăm ngàn quân, v́ số tiền và vũ khí viện trợ. Nhưng ngược lại lấy trí mà suy th́ đối với Mỹ yếu tố Việt Nam cũng có tầm quan trọng tại v́ sao?

Nh́n lại cuộc chiến Đông Dương những năm 45-54, Pháp thua trận tại Paris chớ không phải tại Điện Biên Phủ. Phong trào đ̣i ḥa b́nh cho Đông Dương làm tê liệt nước Pháp hằng ngày, làm sụp đổ chính phủ liên tục. Cho đến ngày Mendes France bị bắt buộc kư hiệp ước Ḥa B́nh với cộng sản Bắc Việt vào giờ cuối cùng của đêm khuya sắp chấm dứt hội nghị, chỉ v́ lời hứa với Quốc Hội trước khi đi Genève: giá nào cũng phải có hiệp ước Ḥa B́nh. Nếu Mendes France trở về Pháp tay không th́ nội các của ông phải cuốn gói ra đi. Yếu tố Việt Nam đối Với Mỹ quan trọng là v́ phong trào phản chiến ngày càng ồn ào chia rẽ nước Mỹ, Dân Biểu và Thượng Nghị Sĩ Mỹ muốn giữ ghế phải chạy theo sự đ̣i hỏi của cử tri. Người Mỹ không muốn đưa con cái ḿnh đi t́m cái chế ở Việt Nam nữa. Nếu có một chính quyền mạnh ỏ Miền Nam Việt Nam, nếu tập thể quân đội kiên cường anh dũng có được Tướng Lănh chỉ huy xứng đáng, th́ Việt Nam Cộng Ḥa hùng mạnh sẽ giúp chính quyền Mỹ mạnh dạn giải thích với nhân dân của họ, th́ bọn phản chiến khó sách động quần chúng.

Đổ hết tội lỗi cho đồng minh Mỹ bỏ rơi Việt Nam Cộng Ḥa cũng đúng, nhưng ta nên xét lại ḿnh đă góp đủ phần để cho phép Mỹ giúp ta hết t́nh chưa? Cái khó là làm cho quyền lợi của ḿnh phù hợp song song với quyền lợi của Mỹ trong giai đoạn đó. Vấn đề là nếu ta có đủ sức mạnh để đương đầu và có đủ khả năng thúc đẩy toàn dân đoàn kết th́ thời cuộc có thể chuyển hướng ngược ṿng, phần lợi về ta. Chính sách của Mỹ thay đổi tùy thuộc nhiều yếu tố ngoại lại, giải pháp nào có lợi cho nước Mỹ th́ họ chọn.

Theo chủ quan của Trung Tướng Đỗ Cao Trí th́ ông có thể tạo được sự đoàn kết trong quân đội và cũng theo chủ quan của tôi th́ đông đảo bạn bè có thừa khả năng đặt nhiều kế hoạch kích thích toàn dân tham gia xây dựng kinh tế, thực hiện công bằng xă hội, phá vỡ môi trường hoạt động và tuyên truyền của cộng sản. Chúng tôi bàn thảo sâu rộng, đắn đo cũng nhiều. Cuối cùng quyết định thực hiện kế hoạch thay Tổng Thống Thiệu. Tướng Đỗ Cao Trí âm thầm và khéo léo chuẩn bị hành động, nhưng dường như Nguyễn Văn Thiệu đánh hơi thấy một điều ǵ đó, tôi chưa biết rơ nhưng tôi có linh cảm như thế.

Rồi có một ngày Trung Tướng Trí có vẻ lo ngại vừa thông báo vừa hỏi ư tôi về đề nghị của cố vấn Mỹ, yêu cầu anh đưa trực thăng của ḿnh vào băi đáp của Mỹ để họ giữ an ninh giùm. Tôi hỏi ngược Tướng Trí: “Toa giữ an ninh cho cả một vùng III được mà giữ anh ninh cho một chiếc trực thăng của toa không được sao?” Liền sau đó, Trung Tướng Trí đổi hết phi đoàn trực thăng của ông thay bằng những bà con xa gần trong đó có Thiếu Tá Đẳng vai chú của Đỗ Cao Trí. Một tuần lễ sau Trí lại hỏi: “Mỹ bảo moa không chịu đưa trực thăng vào băi đậu cho nó giữ an ninh giùm ḿnh không chịu vậy th́ trước khi bay đưa cho tụi nó kiểm máy lại giùm, ư toa nghĩ sao?

Bất cứ một người b́nh thường nào cũng phải đánh hàng trăm dấu hỏi, trừ hai người chúng tôi mù mờ, u mê v́ ư trời xui khiến hay là số mạng của Đỗ Cao Trí đến hồi sắp tận, chúng tôi đồng ư nghĩ rằng: Trực thăng do Mỹ sản xuất, thợ sửa máy bay của ḿnh do Mỹ huấn luyện, th́ bây giờ đưa trực thăng cho họ kiểm máy là hợp lư và b́nh thường. Hai ngày sau trực thăng nổ cháy. Toàn bộ phi hành đoàn theo Trung Tướng Đỗ Cao Trí đều tử nạn.

Khoảng 10 giờ trưa ngày hôm đó tôi đang làm việc tại Tổng Tham Mưu, Đại Tá Trần Kim Hoa, Chánh Vơ Pḥng Phủ Thủ Tướng, hiện định cư ở Texas, điện thoại cho tôi báo tin nói: “Ông bạn của ông chết rồi” Tôi hỏi gặn: Ông bạn nào? Bên kia đầu dây trả lời ngắn gọn: “Th́ ông Trung Tướng Tư Lệnh bạn của ông đó”. Tôi đờ người bỏ ống nghe xuống, bước ra cửa về.

Thông báo chính thức của chính phủ trên đài phát thanh và truyền h́nh là trực thăng của vị Tư Lệnh Quân Đoàn III bị hỏa tiễn Việt Cộng bắn rơi. Măi về sau này, anh ruột của Đỗ Cao Trí là nha sĩ Đỗ Cao Minh, hiện định cư tại Pháp, to nhỏ cho tôi biết về một lời tâm sự của Đại Tá Chiêm, đàn em của Tướng Trí, Phụ trách ban anh ninh phủ Tổng Thống tường thuật với Đỗ Cao Minh như sau: Sáng hôm đó kư giả tuần báo Newsweek, ông Francois Sully, diện kiến Tổng Thống Thiệu đúng 8 giờ, sau đó kư giả nầy có hẹn với Trung Tướng Đỗ Cao Trí lúc 9 giờ để tháp tùng đi thi sát mặt trận Campuchia. Theo thông lệ mọi người vào diện kiến các cấp lănh đạo cũng phải để xách tay lại văn pḥng bí thư hay tùy viên. Francois Sully giă từ Tổng Thống xách cặp của ông ra đi. Không hiểu giữa thời gian đó, có ai bỏ bom nổ chậm trong cặp không?

Ai giết Trung Tướng Đổ Cao Trí? Việt Cộng chăng? Người Mỹ chăng? Tổng Thống Thiệu chăng? Cho tới nay, chưa có một cuộc điều tra nào khả dĩ khẳng định chính xác nguyên nhân cái chết của Tướng Đỗ Cao Trí. Tôi nghĩ chỉ có Thượng Đế mới trả lời được thắc mắc tại sao chiếc trực thăng của Tướng Trí lâm nạn mà thôi.

Võ Long Triều
Trích Hồi Ký Võ Long Triều - Tập II- 8
Việt Nam on line
Ngày 21 tháng 10 năm 2007

Các Tướng Lănh QLVNCH
generalhieu