Tß¾ng Hiªu Ðßþc Nh¡c Ъn Trong Sách

Vietnam Dairy, tác giä Richard Tregaskis (1963)

ThÑ ba, m°ng 6 tháng 11:

Ki¬m lÕi v¾i Bµ Tß L®nh sáng nay, tôi khám phá ra r¢ng cuµc hành quân thüy bµ v×a qua, kh·i sñ t× thÑ bäy tu¥n qua, ðã thành công h½n là loÕt t¤n công do các trñc thång TQLC chü xß¾ng vào ngày 15 tháng 10 trß¾c ðây.

L¥n này, theo Thiªu Tá Wagner, c¯ v¤n MÛ v« hành quân tÕi Quân Ðoàn 1, lính QLVNCH ðã khám phá mµt vài kho tiªp tª cüa Vi®t Cµng và giªt ba Vi®t Cµng quanh ð¤y, b¡t ðßþc hai tù binh, và thu hoÕch ðßþc hai bãy x§p gài lñu ðÕn, may mà không phát n±. Trong tr§n chiªn quanh ðó, mµt lính QLVNCH b¸ thß½ng và mµt kh¦u ðÕi liên cüa ta b¸ l÷t vào tay Vi®t Cµng.

[...]

Thiªu Tá Wagner gi¾i thi®u v¾i tôi viên Chï Huy Phó Hành Quân Vi®t Nam trong Vùng Quân Ðoàn 1, Thiªu Tá Nguy­n Vån Hiªu, mµt ng߶i t¥m thß¾c nhö bé, tinh anh, ån m£c tß½m t¤t. Thiªu Tá Wagner kéo tôi qua bên và nói nhö vào tai tôi, "Anh chàng này c× kh¯i l¡m ð¤y". Viên Chï Huy Trß·ng hành quân Vi®t Nam này ð« cao chß½ng trình ¤p chiªn lßþc: "TÕi m²i vùng tác chiªn, Quân еi có trách nhi®m v« y¬m trþ, cung c¤p giây k¨m gai và súng ¯ng. Chúng tôi ðang tiªn bµ. Các cuµc b¥u cØ ðßþc xúc tiªn tÕi các ¤p chiªn lßþc."

[...]

[trang 132-133]

ThÑ nåm, m°ng 8 tháng 11:

Sáng nay trong phòng ð÷c sách, Joe Baranowsky, sî quan ði«u hành phi vø, cho tôi biªt là không có m¤y công tác phäi làm trong ngày: "Có r¤t nhi«u phi vø nhö...mµt vài phi vø tiªp tª, mµt nhóm nåm phi c½ ði Mang Buk và ng×ng lÕi tÕi Quäng Ngãi, tÕi ðó cûng có mµt phi vø ch· 4 ngàn cân anh ki®n hàng và b¯n hành khách t¾i vùng mö than, và hai chiªc máy bay ði Mi®t Xá v¾i hành khách và hàng hóa."

Tôi tr· v« trÕi và b¡t ð¥u nói chuy®n v¾i Rathbun v« ð« tài nóng böng cüa các sî quan: làm sao phía bên ta th¡ng tr§n chiªn này. Anh ta nói, "Ði«u chính yªu là phäi l¤y ðßþc lòng dân, chúng ta phäi thñc hi®n ðßþc ði«u ðó." Tôi nói v¾i anh ta là tÕi Bµ Tß L®nh Quân Ðoàn, Wagner và ð°ng nghi®p Nguy­n Vån Hiªu, ðang n² lñc tháo gÞ mµt s¯ ti«n ð°n b¤t ðµng và vô tích sñ cùng biªn cäi mµt s¯ ð½n v¸ thành lñc lßþng tr× b¸ di ðµng. Tôi cûng nói là Wagner ðßa ý kiªn có ba hay b¯n phi ðµi trñc thång h½n là mµt phi ðµi tÕi Quân Ðoàn. Tôi cûng nh¡c t¾i là hi®n các chiªn lßþc gia c¤p trung tÕi O Club ðang bàn ð¸nh t¾i khái ni®m mµt trÕm cÑu höa g÷i tên là Lñc Lßþng Mãnh H± luôn có trñc thång túc trñc sÇn sàng can thi®p tiªp Ñng.

[...]

[trang 137-138]

Airmobility 1961-1967, tác giä Trung Tß¾ng John Tolson (1972)
The Peak Year 1967

Chï còn có mµt læ ðoàn thßa th¾t · lÕi trong vùng rµng l¾n cüa hành quân Pershing trong th¶i gian này. Tôi m×ng là ðã dùng r¤t nhi«u th¶i gian làm vi®c v¾i Sß Ðoàn 22 thuµc QLVNCH liên quan ðªn chiªn thu§t di ðµng không kÜ, vì l¨ Sß Ðoàn 22, dß¾i sñ lãnh ðÕo tài giöi cüa ÐÕi Tá Nguy­n Vån Hiªu, phäi cáng ðáng gánh n£ng chính trong Tïnh Bình иnh trong mµt th¶i gian lâu dài.

55 Days - The Fall of South Vietnam, tác giä Alan Dawson (1975)

N² Lñc Cu¯i Cùng.

Tuy tr§n chiªn chiªm Sài Gòn ðã b¡t ð¥u, nhßng ða s¯ dân chúng chï ý thÑc ðßþc ði«u này vào ngày 9/4, sau ngày thä bom dinh ông Thi®u. Khi ðó, Sài Gòn náo ðµng lên. Thi®u chßa ch¸u l§p mµt nµi các m¾i. Nµi các cû c¯ g¡ng hành sñ c¥m ch×ng. Bñc mình vì cuµc t¤n công vào dinh và sñ ðáp Ñng non n¾t, Thi®u ra l®nh bö tù viên chï huy trß·ng phi tr߶ng quân sñ Tân S½n NhÑt, r°i lÕi ra l®nh thä ra chï vài tiªng sau ðó. Phó tß l®nh Quân Ðoàn 3 vùng bao quanh Sài Gòn, Tß¾ng hai sao Nguy­n Vån Hiªu, ðã chªt. Tin ð°n ông tñ v§n tÕi vån phòng · Biên Hòa sau mµt cuµc cãi vä v¾i thßþng c¤p ông, Tß¾ng ba sao Nguy­n Vån Toàn, liên quan ðªn vi®c bäo v® vùng Thü Ðô.

[...]

[trang 233]

Certain History - How Hanoi won the war, tác giä Denis Warner (1978)

[...]

Nh¶ bÕn tôi, ông Bùi Anh Tu¤n, tôi ðßþc gi¾i thi®u v¾i ðäng ÐÕi Vi®t là ðäng ðang ði«u hành chính phü dân sñ tÕi B¡c Vi®t. Trên nguyên t¡c, ðäng ÐÕi Vi®t là mµt ðäng bí m§t, v¾i nhæng ðäng viên ðã th« th¯t bäo m§t, ð±i l¤y cái chªt. Tuy v§y, khi n¡m quy«n, ðäng mu¯n ð£t ð¬ ðäng viên mình trong các chÑc vø then ch¯t, cûng gi¯ng nhß nhæng ðäng chính tr¸ khác. Ông Nguy­n Vån Hß¾ng là ðäng viên ÐÕi Vi®t, giám ð¯c Công An và là bÕn tôi. Ông là con ng߶i nhö thó, r¤t hãnh di®n v« ðÑa con trai l¾n cüa ông.

[ph¥n chú thích] Hai mß½i hai nåm sau, Thiªu Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu là Tß L®nh Phó Vùng Chiªn Thu§t 3 Nam Vi®t. Ðêm trß¾c ngày B¡c Vi®t kh·i sñ tr§n ðánh chiªm Sài Gòn, ông b¸ b¡n và thäm sát trong vån phòng tÕi bµ tß l®nh · Biên Hòa. Ông Bùi Anh Tu¤n mßþn xe jíp cüa Tß¾ng Tr¥n Vån Ðôn ð¬ ðßa chúng tôi t¾i nhà nguy®n n½i quàn xác Tß¾ng Hiªu. Chúng tôi trao cho bà quä phø mµt phong thß ti«n phúng ðiªu. Tôi nói chuy®n v¾i ông Hß¾ng qua ði®n thoÕi chÑ không g£p lÕi ông.

[Ông Hß¾ng] không hi¬u n±i ði«u gì xäy ra · B¡c Vi®t. Tß¾ng Navarre, ông nói, sai l¥m v« ý ð° cüa Vi®t Minh. Chúng không có ý ð¸nh chiªm l¤y ho£c thü ðô hoàng gia Luang Prabang, hay Vientiane, thü phü hành chánh. Chúng xâm chiªm Lào vì møc tiêu tâm lý và chï ð¬ lÕi v×a ðü ng߶i tÕi tïnh lÜ S¥m NÑa ð¬ thiªt l§p mµt chính phü. Nhßng tÕi chính Hà Nµi, Vi®t Minh ðã ð£t ð¬ mµt ðÕo quân ng¥m kín, v¾i nhæng üy ban ðã ðßþc t± chÑc sÇn trong thành ph¯, v¾i v® binh vùng và 5 ngàn cänh sát sÇn sàng xu¤t ð¥u lµ di®n khi hæu sñ.

[...]

[trang 93-94]

[...Trong hai tu¥n l­ tiªp sau, có vô s¯ tin ð°n ðäo chánh. Mµt t¯i, mµt viên sî quan tham mßu làm vi®c tÕi Bµ T±ng Tham Mßu g÷i ði®n thoÕi tÕi phòng tôi mß¾n · khách sÕn Continental và cho tôi hay là mµt cuµc ðäo chánh ðang tiªn hành và tôi có th¬ an toàn mà viªt là ông KÏ s¨ lên n¡m chính quy«n trß¾c sáng hôm sau. Ng߶i ðó r¤t ðáng tin c§y nên tôi ðã bß¾c xu¯ng khöi gi߶ng và kh·i sñ viªt thiên phóng sñ. Nhßng r°i, suy nghî lÕi (hay tÕi tôi nhát sþ phäi ð¯i m£t v¾i các toán binh ngoài ð߶ng ph¯ khi không có gi¤y phép di chuy¬n), tôi ðã xé bö vào thùng rác và ði ngü tr· lÕi. Nhß v§y lÕi còn hay h½n.

Thñc sñ thì ông KÏ có kª hoÕch ðäo chánh, dùng t¾i không quân, lính dù, và lñc lßþng ð£c bi®t. Ông khñng lÕi vào phút chót chï vì ông tin là ÐÕi SÑ Martin ðã ð°ng ý gây áp lñc ð¬ ông Thi®u t× chÑc. Tôi không rõ Tß¾ng Hiªu, tß l®nh phó Vùng 3 Chiªn Thu§t (tuyªn phòng Sài Gòn) có liên h® t¾i vø ðäo chánh không, nhßng vào t¯i ngày 7 tháng 4 ông b¸ b¡n và giªt tÕi bàn gi¤y · Biên Hoà. Theo Tß¾ng Dung, sát nhân là mµt ng߶i thân tín cüa ông Thi®u và là thßþng c¤p cüa Tß¾ng Hiªu, tß l®nh Vùng 3 Chiªn Thu§t, Tß¾ng Nguy­n Vån Toàn.

Ðúng 8 gi¶ 22 phút ngày hôm sau, khi ð߶ng Catinat ð¥y ngh©t xe cµ qua lÕi, mµt chiªn ð¤u c½ F5E do Trung Úy phi công KQVN Nguy­n Thành Trung lái, bay trên ð¥u thành ph¯ r°i b± ð¥u ðâm thÆng xu¯ng Dinh еc L§p.

[...]

[trang 197]

Fall Of South Vietnam: Statements by Vietnamese Military and Civilian Leaders tác giä Stephen T. Hosmer, Konrad Kellen và Brian M. Jenkins (1980)

Tôi [Tß¾ng Tr¥n Vån Ðôn] ch¯ng ð¯i Vi®t Nam hóa ... Tôi chï xin k¬ lÕi mµt m¦u chuy®n. Tôi thåm viªng mµt s¯ ð½n v¸ tÕi chiªn tr߶ng ð¬ tìm hi¬u v« chß½ng trình Vi®t Nam hóa chiªn tranh...Chuy®n này xäy ra tÕi bµ tß l®nh Sß Ðoàn 5. Tôi thäo lu§n v¤n ð« v¾i tß l®nh cüa sß ðoàn, Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu, mµt tß¾ng thanh liêm nh¤t, và ð°ng th¶i cûng tài ba nh¤t. Câu trä l¶i cüa Tß¾ng Hiªu ðã làm cho tôi phäi l¤y làm ngÕc nhiên và b×ng tïnh con m¡t. Tôi höi Tß¾ng Hiªu, 'Anh nghî sao v« Vi®t Nam hóa?' Tß¾ng Hiªu nói v¾i tôi, 'Không th¬ thñc hi®n nó ðßþc.' 'TÕi sao v§y?' Tß¾ng Hiªu ðáp, 'Sß Ðoàn 5 bao giàn mµt vùng mà trß½c ðây có hai sß ðoàn MÛ khác, và bây gi¶ sau khi hai sß ðoàn MÛ ðó ðã bö ði tôi chï có mµt sß ðoàn cüa tôi ð¬ bao giàn tr÷n v©n vùng này. Tôi có ba trung ðoàn trong vùng và phäi dùng mµt trung ðoàn thay thª cho mµt sß ðoàn. Làm sao mà tôi có th¬ ð¯i ch÷i v¾i ð¸ch trong tình trÕng này? HÆn là tôi phäi suy yªu ði nhi«u.' Tß¾ng Hiªu tö vë th¤t v÷ng. Tôi l¤y làm ngÕc nhiên; Tß¾ng Hiªu là mµt con ng߶i tr¥m l£ng, r¤t l­ ðµ, và ðã c¯ g¡ng hªt sÑc mình. Nhßng Tß¾ng Hiªu ðã khÆng ð¸nh v¾i tôi là không thi hành ðßþc. 'Làm sao mà tôi có th¬ bao giàn mµt vùng rµng l¾n h½n v¾i s¯ lßþng ð½n v¸ b¾t ði?' Thª có nghîa là chß½ng trình Vi®t Nam hóa khiªn cho chúng tôi suy yªu ði.

[trang 36]

Ngày N+... tác giä Hoàng Kh·i Phong (1988)

[Ngày 21 tháng 4 nåm 1975]

[...] Ông Thi®u, ông KÏ, ông Khiêm, ông Viên và nhi«u..."danh tß¾ng" næa, ðã ðem máu cüa ng߶i mi«n Nam räi ð¥y trên ð°i núi, trên ruµng ð°ng, trên sông rÕch. Máu mà tiªt ki®m làm gì? Phäi b¡n cho hªt ðÕn ðÕi bác 105 ly ð¬ bà Khiêm có vö ðÕn b¢ng ð°ng bán cho Nh§t bän, phäi giæ cho ðßþc nhæng lång t¦m cû cüa mi«n Nam, ð¬ cho bà Thi®u thu th§p ðßþc các ð° c± cüa ti«n nhân, máu phäi ð± ra chan hòa cho xÑng tài danh tß¾ng v×a có vån, v×a có võ cüa ông Viên, ông · trên chóp cüa cái thang quân ðµi, ông ðÑng giæa nhæng tranh ch¤p chính tr¸, ông Viên là ng߶i thanh liêm, nhßng bà Viên thì sao? Bà có ðÞ ð¥u cho ðàn em c§t ruµt cüa bà không? Có ðÑa nào th§m thøt cØa sau tß dinh không?

[...] Làm sao mà không ra nông n²i này khi su¯t m߶i hai nåm tôi chßa bao gi¶ g£p mµt c¤p chï huy tôi tâm phøc, kh¦u phøc. Quân ðµi là mµt t§p th¬ vî ðÕi, thª mà trong binh chüng tôi, cái binh chüng lo v« quân phong, quân kÖ và tß pháp cho quân ðµi; ð¥u m¯i kÖ lu§t là sÑc mÕnh cüa quân ðµi n¢m trong tay binh chüng tôi, tôi ðau bu°n và nh§n r¢ng trong m߶i hai nåm v×a qua tôi g£p ðßþc ðúng ba v¸ có ðÑc ðµ xÑng ðáng là c¤p chï huy t¯t. Tiªc thay ðÑc ðµ không chßa ðü trong tr§n chiªn này.

Do ðó máu thì chúng tôi không thiªu. HÞi nhæng "danh tß¾ng" cüa mi«n Nam, các ông Thi®u, Khiêm, KÏ, Viên, Quang, Toàn và nhi«u danh tß¾ng khác næa. Các ông có bao gi¶ ð¬ ý câu: "Nh¤t tß¾ng...công...thành vÕn c¯t khô". Các ông ð¬ ý làm gì? Vä lÕi các ông ðâu có...công thành, các ông thü thành thôi. B·i vì thü thành nên m߶i nåm qua tri®u c¯t khô r°i. Và thành vÞ các ông chï c¯t giæ mÕng mình, nhà cØa, dinh thñ, m° mä ông cha không th¬ mang ði, các ông bö lÕi, các ông ðã có nhà cØa · n½i khác ð©p ð¨ h½n, hành lý các ông g÷n l¡m, cûng chÆng thèm ðóng tu°ng mang theo mµt cøc ð¤t quê hß½ng nhß tß¾ng Khánh ngày nào.

Ông Thi®u tuyên b¯ t× chÑc và quân ðµi s¨ có thêm mµt tay súng næa, mµt "danh tß¾ng" næa. Còn nhæng "danh tß¾ng" khác thì sao? Nhæng ông ðßþc báo chí mµt th¶i ca tøng là tß¾ng sÕch nhß ông Th¡ng, ông Chinh, ông Trß·ng ðâu? Ðàn em tß¾ng Toàn ðã giúp tß¾ng Hiªu, mµt tß¾ng sÕch khác ðªn n½i an nghï cùng tß¾ng Thanh r°i. Tß¾ng Phú hi®n n¢m b®nh vi®n, nhßng các ông Th¡ng, Chinh, Khang, Trß·ng ðâu? Phäi xu¤t hi®n vào lúc này ð¬ cÑu vãn ph¥n nào sñ tan vÞ cüa quân ðµi. Các ông ðâu có phäi là úy, là tá, các ông là nhæng ông tß¾ng, quân ðµi dçu có bÕc ðãi cûng ðã là tß¾ng, bÕc ðãi gì, ông Khang là trung tá nåm 1963, nåm 67 dçu có b¾t quy«n uy cûng là trung tß¾ng, sao ð¬ cho mình ông KÏ bôn ba quá th¬. Ông KÏ là ông Tß¾ng nói chÑ không làm, ðâu có lý b¢ng ông Thi®u, ðâu có tham b¢ng ông Quang, ðâu có nhûng b¢ng ông Toàn.

[trang 224-225]

Fallen Leaves tác giä Nguy­n Th¸ Thu Lâm (1989)

S¯ MÕng Cüa Mµt Ng߶i Ái qu¯c

[trang 182-185]

Vi®t Nam Nhân ChÑng tác giä Tr¥n Vån Ðôn (1989)

Thñc trÕng kinh tª · Vi®t Nam ph¥n l¾n do ng߶i Tàu n¡m, vì v§y t± chÑc cüa QuÛ Tiªt Ki®m Quân еi càng bành trß¾ng thì s¨ ðøng chÕm ðªn vi®c làm ån cüa h÷. Nhæng phú thß½ng Tàu khéo léo mua chuµc cäm tình cüa nhæng ng߶i ðang có thª lñc, tìm hi¬u s· thích cüa ð¯i tßþng ð¬ làm v×a lòng k¬ cä vi®c m¶i ði du l¸ch ngoÕi qu¯c. Ng߶i ðÑng ð¥u gi¾i tài phi®t là ông Lý Long Thân mà nhi«u ng߶i cho r¢ng ông là c¯ v¤n tài chánh cüa ông Thi®u và ông Khiêm. Tôi biªt h÷ thân nhau nhßng là C¯ v¤n hay không thì không rõ. Gi¾i Thß½ng gia và Kinh doanh Tàu phá r°i tiªp theo là MÛ. MÛ buµc phäi ch¤m dÑt QuÛ Tiªt Ki®m Quân еi vì QuÛ này tru¤t b¾t ti«n lß½ng cüa quân nhân mà không có ý kiªn cüa MÛ. Chính quy«n thì nghi ng¶ có sñ tham nhûng trong hàng ngû lãnh ðÕo; vì v§y ông Nguy­n Vån Thi®u giao cho Phó T±ng Th¯ng Tr¥n Vån Hß½ng thành l§p üy ban ði«u tra. Trong üy ban ði«u tra ðó có Tr¥n Khánh Vân là ng߶i mu¯n l§p công nhßng cûng có Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu là ng߶i thÆng th¡n.

[trang 394]

Tears Before The Rain: An oral history of the fall of South Vietnam, tác giä Larry Engelmann (1990)

Chß½ng XV - ÐÕi Tá Lê Kh¡c Lý "Mµt Mình Tôi S¯ng Sót Ь Thu§t LÕi Chuy®n"

[...]

Khi tôi vào t¾i Sàigòn thì Tß¾ng Phú có m£t tÕi ðó. Tôi v« nhà. Ngày hôm sau tôi ði ti¬u ra máu và cäm th¤y không ðßþc khöe. Tôi ði g£p bác sî; bác sî cho tôi ít thu¯c và bäo tôi c¥n nghï ng½i. Tôi ði làm tr· lÕi.

Tôi tìm cách liên lÕc lÕi v¾i Tß¾ng Phú ð¬ höi ông phäi làm gì. Ði«u trß¾c tiên ông buµt mi®ng v¾i tôi, "Anh Lý, tøi mình b¸ phän bµi r°i!", tôi höi, "B·i ai?" Ông nói, "B·i Thi®u. Thi®u ðã ð£t bçy tøi mình. Nó ð± l²i hªt vào tøi mình." Tß¾ng Phú mu¯n soÕn thäo mµt bän phúc trình ð¬ chÑng tö không phäi tÕi l²i chúng tôi và mô tä chúng tôi ðã hành quân ra sao, tÕi sao chúng ta không chiªm lÕi Ban Mê Thuµt, và tÕi sao ta rút lui.

Sau ðó tôi ðã soÕn thäo mµt bän phúc trình dày cµm cho Tß¾ng Phú.

Tôi viªng thåm Tß¾ng Phú và Tß¾ng Ngô Quang Trß·ng [Tß L®nh Vùng 1], cûng ðang dßÞng b®nh tÕi b®nh vi®n. Tß¾ng Trß·ng ôm l¤y tôi khóc nÑc n·. Ông nói, "Anh Lý, tøi tôi ðã m¤t hªt cä r°i." L¨ ðß½ng nhiên là ông yêu nß¾c, quân lính và Quân Ðoàn cüa ông. Và bây gi¶ m÷i sñ ðã tan biªn m¤t.

Khi tôi g£p lÕi Tß¾ng Phú, ông tö vë tÑc gi§n. Ðó là l¥n ð¥u tiên tôi th¤y ông tÑc gi§n T±ng Th¯ng nhß v§y. Sau khi tôi ðã soÕn thäo bän phúc trình cho ông, ông ð£t bút ký, và ngày cu¯i cùng tôi ði g£p Tß¾ng Khuyên ð¬ nh¶ chuy¬n ð® lên ông Thi®u và Tß¾ng Cao Vån Viên. Sau ðó tôi chÆng biªt tåm h½i bän phúc trình ra sao. Tôi höi Tß¾ng Khuyên, "Chúng ta phäi làm gì kª tiªp? Chúng ta có th§t sñ m¤t hªt cä không?" Ông nói, "Không. Chúng ta s¨ träi quân lÕi và l§p mµt tuyªn phòng, và anh s¨ l¤y lÕi Quân Ðoàn II cüa anh." Nhßng tôi tñ nhü th¥m, ông tß¾ng này không nói sñ th§t. Sñ th§t là hi®n gi¶ chúng ta không th¬ làm ði«u ðó. Nªu ông nói ði«u ðó khi tôi còn · Pleiku thì tôi có th¬ làm ðßþc. Nhßng hi®n gi¶ tôi không có l¤y ai mà chï huy. Tôi không có l¤y quân trong tay. Mà ð¸ch quân thì hi®n di®n tÑ phía. Ông höi tôi, "Nªu · trong ð¸a v¸ tôi, anh s¨ làm gì?" Ði«u ðau ð¾n cho tôi là tôi không th¬ nghî ra mµt giäi pháp nào cho v¤n ð« lúc ðó.

Khi tôi tr· v« nhà, vþ tôi và tôi nghe tiªng phi c½ c¤t cánh m²i ðêm, và chúng tôi biªt là DAO ðã ðem ng߶i ta ði khöi, và có r¤t nhi«u tin tÑc ðªn tai chúng tôi h¢ng ngày cho biªt nhæng ai ra ði. Tôi ði g£p mµt ng߶i bÕn, Tß L®nh Sß Ðoàn 2. Hai chúng tôi c¯ g¡ng t± chÑc lÕi Sß Ðoàn 22 và 23 và thu vét lính tráng.

R°i ðµt nhiên chúng tôi nghe m÷i tin tÑc nói lên sñ m¤t mát ð± vÞ. Và tôi t¾i thåm v¸ Tß L®nh cû t¯t lành cüa tôi, Tß¾ng Hiªu, mµt sî quan th§t sñ thanh liêm cüa Quân еi. Tôi höi ông v« tình hình Vùng 3. Ông nói là chúng ta c¥n t± chÑc lÕi và c¯ ch§n bß¾c tiªn cüa ðoàn chiªn xa ð¸ch quân. Vài ngày sau ðó ông b¸ thäm sát.

[trang 231-232]

Jean Cassaigne, la lèpre & Dieu tác giä Louis & Madeline Raillon (1993)

Gioan Sanh, b®nh phong cùi và Thiên Chúa

TÕi Sài Gòn, ð¥u nåm 1972, dân chúng nghe tin ÐÑc Ông Gioan Sanh b¸ ðau b®nh n£ng. Th¶i gian ðã trôi qua. Ðã m߶i bäy nåm, lòng trung tín cüa v¸ cñu giám møc phøc vø nhæng kë b¸ bi®t l§p, nhæng ng߶i nghèo kh¯n nh¤t trên ð¶i, ðßþc cäm nghi®m nhß là mµt gß½ng sáng xu¤t chúng.

Phó t±ng th¯ng Cµng Hòa, ông Tr¥n Vån Hß½ng có sáng kiªn ban cho ngài Ю TÑ Bäo Qu¯c Huân Chß½ng [dành cho sî quan]. Ng߶i ta thôi thúc Cha Dozance, b« trên vùng hµi Th×a Sai Pháp tÕi Sài Gòn, lên Di Linh d÷ ý ÐÑc Ông Gioan Sanh.

R¤t là m®t möi, ÐÑc Ông phän ð¯i v¾i vë m®t lä:

- "¿¾c nguy®n l¾n lao nh¤t cüa tôi là b¸ bö quên, cha ðã biªt, b¸ bö quên!

[...]

- "Huy chß½ng!...Tôi không ðÑng d§y n±i! Cha có tä cho h÷ biªt tình trÕng sÑc khöe cüa tôi chßa?

- "Thßa r°i", Cha Dozance trä l¶i. "H÷ s¨ ðªn thåm ÐÑc Cha, r¤t là ð½n giän v§y thôi."

Và v§y, ngày 12 tháng 4 nåm 1972, lúc chín gi¶ rßÞi sáng, Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu, phø tá tÕi Phü phó t±ng th¯ng, trung tá tïnh trß·ng tïnh Lâm аng, cùng Cha Dozance và Cha Quang, chánh xÑ Di Linh, bß¾c vào phòng ÐÑc Ông Gioan Sanh. Ông Nguy­n ThÕch Vân, bµ trß·ng, nghiêng mình xu¯ng gi߶ng b®nh nhân, ð¬ trao g¡n huy chß½ng. R¤t cäm ðµng, ÐÑc Ông Gioan Sanh cám ½n t×ng ng߶i có m£t trong phòng. Ngài không mong ß¾c ðßþc g¡n huy chß½ng. Ng߶i ta quá t¯t v¾i Ngài.

- "Tôi xin cám ½n Phó T±ng Th¯ng, v¾i trái tim cüa mµt ng߶i th×a sai. Ь ðáp Ñng lÕi, tôi chï có th¬ c¥u nguy®n, c¥u nguy®n cho Vi®t Nam, ði«u mà tôi làm h¢ng ngày; cho Vi®t Nam, n½i mà tôi s¯ng t× 48 nåm nay và tôi càng ngày càng yêu mªn h½n. Vi®t Nam là quê hß½ng tôi. Chúa ðã mu¯n nhß v§y. Gi¤c m½ cüa tôi s¡p thành tñu: tôi ðã ðÑng væng, tôi ðã ðau kh± tÕi ðây, tôi s¡p chªt và mu¯n ðßþc chôn c¤t cÕnh các con cái tôi, tÕi XÑ S· Thßþng."

[trang 263-264]

The Hidden History of the Vietnam War, tác giä John Prados (1995)

Mô tä: Các Tß¾ng Lãnh và Chính Tr¸ tÕi Mi«n Nam Vi®t Nam.

[...]

Nåm ng߶i lên t¾i hàng tß¾ng trong QLVNCH sinh tÕi ngoÕi qu¯c. Trong ðó có Cao Vån Viên, mµt tß l®nh quân ðoàn và giæ chÑc T±ng Tham Mßu Trß·ng QLVNCH mµt th¶i gian khá lâu, sinh tÕi Lào. Hai tß¾ng lãnh, Tr¥n Vån Ðôn và Lê Vån Kim, sinh tÕi Pháp. Cách trùng hþp, hay có l¨ không, Ðôn và Kim tr· nên anh em cµt chèo, và cä hai ðóng vai trò chính yªu trong vi®c hoÕch ð¸nh kª hoÕch ðäo chánh quân sñ ðßa t¾i sñ l§t ð± chª ðµ ông Di®m tháng 11 nåm 1963.

Mµt Tß¾ng Lãnh QLVNCH, Nguy­n Vån Hiªu, sinh tÕi Trung Hoa, n½i thân phø ông là mµt viên chÑc cüa Công An Pháp tÕi Thßþng Häi, và sau này tÕi Hà Nµi. Tß¾ngHiªu h÷c ð¬ tr· nên linh møc nhßng r¯t cuµc tr· thành tß¾ng trong QLVNCH, chï huy hai sß ðoàn khác nhau. Ông c¥m ð¥u cuµc ði«u tra tham nhûng trong quÛ tiªt ki®m quân ðµi, mà các lính QLVNCH buµc phäi ðóng góp, khiªn cho Tß¾ng Nguy­n Vån VÛ, mµt ð°ng minh cüa ông Thi®u và là bµ trß·ng qu¯c phòng phäi m¤t chÑc vào nåm 1972. Nåm 1975, Tß¾ng Hiªu giæ chÑc tß l®nh phó vùng quân sñ bao g°m Sài Gòn; ông tñ v§n khi rõ ràng là Mi«n Nam Vi®t Nam s¡p cáo chung.

[trang 65]

Blind Design tác giä Hoàng vån LÕc và Hà Mai Vi®t (1996)

Khi ông Hß½ng ðßþc chï ð¸nh giæ chÑc Chü T¸ch œy Ban Bài Tr× Tham Nhûng, v¾i sñ trþ lñc cüa Chu¦n Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu, ông Thi®u b¢ng lòng ð¬ ông Hß½ng duy®t xét h° s½ Tß¾ng Viên. Ông Hß½ng nói v¾i tôi trong mµt bæa ti®c gia ðình tÕi Vînh Long là ông có ðßa ý kiªn cho ông Thi®u là duy®t xét h° s½ Tß¾ng Viên, và cä h° s½ Tß¾ng Quang trong tß½ng lai g¥n. Tôi giäi thích cho ông Hß½ng là cho dù Tß¾ng Viên có b¸ gÕt bö, thì Tß¾ng Quang s¨ lên thay chÑ không phäi là Tß¾ng Trí. H½n næa, ông Thi®u và ông Hß½ng khó có th¬ mà sa thäi Tß¾ng Viên, vì không l¤y ðü b¢ng chÑng hành sñ kém và b¤t trung tín, và Tß¾ng Viên khôn ngoan ðü ð¬ tránh không cho ông Thi®u có tang chÑng. Dß¾i sñ bao che cüa Tß¾ng Viên, Tß¾ng Khuyên sÇn sàng hy sinh mÕng s¯ng mình cho Tß¾ng Viên. M£t khác, Tß¾ng Khuyên ðßþc sñ y¬m trþ cüa phía C¯ V¤n Quân Sñ MÛ MACV vì ông luôn luôn và hoàn toàn ð°ng ý v¾i c¯ v¤n MÛ trong vi®c làm cüa ông liên quan ðªn tiªp v§n, chuyên ch·, t°n kho, và các lãnh vñc tiªp v§n khác thiªt yªu cho sñ thành công cüa hành quân quân sñ.

Ông Hß½ng b¡t ð¥u t§p trung vào vi®c ði«u tra Tß¾ng Quang nhßng ông Thi®u làm ðü m÷i cách bao che cho Tß¾ng Quang ð¬ bao che cho chính ông vì các d¸ch vø cüa Tß¾ng Quang và cüa ông là mµt. Tß¾ng Hiªu kh·i công và hoàn t¤t vi®c thiªt l§p h° s½ v« Tß¾ng Quang, nhßng r°i b¤t mãn vì b¸ trói tay. Tß¾ng Hiªu xin tr· v« Quân еi.

Ông Hß½ng th¤t v÷ng và t× bö vi®c b¡t b¾ các viên chÑc quy«n hành cao c¤p, thay vào ðó ông t§p trung vào nhæng viên chÑc th¤p bé h½n.

[...]

Mµt th¶i gian ng¡n sau ðó, Tß¾ng Trí chªt trong mµt tai nÕn trñc thång trong mµt cuµc hành quân thÑ nhì ch¯ng Cµng Quân tÕi Cam B¯t. Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu, Tß L®nh Phó Vùng 3 Chiªn Thu§t, và cñu phø tá cho Phó T±ng Th¯ng phø trách ch¯ng tham nhûng, cûng chªt mµt cái chªt ðáng nghi ng¶. Tß¾ng Hiªu trë trung, ð¥y nhi®t huyªt, nhi«u khä nång và trong sÕch, và gi¾i truy«n thông báo chí cho là cái chªt cüa ông là do bàn tay cüa các tß¾ng lãnh tham nhûng.

[trang 205-206]

The Encyclopedia of the Vietnam War - a Political, Social & Military History chü bút Spencer C. Tucker (1998)

Nguy­n Vån Hiªu (? - 1975). Thiªu Tß¾ng, Quân Lñc Vi®t Nam Cµng Hòa (QLVNCH). Tß¾ng Hiªu thång tiªn lên t¾i chÑc tham mßu trß·ng, Quân Ðoàn II/Vùng 2 Chiªn Thu§t (1964); tß l®nh Sß Ðoàn 22 Bµ Binh (1964 và 1966); tß l®nh Sß Ðoàn 5 Bµ Binh (1970). Tß¾ng Hiªu ðßþc coi nhß là tß¾ng sÕch nh¤t trong gi¾i tß¾ng lãnh QLVNCH. Tiªng tåm này ðã ðßa ông t¾i chÑc vø t±ng thanh tra quân ðµi, phø tá cho Phó T±ng Th¯ng Tr¥n Vån Hß½ng, là ng߶i c± võ chß½ng trình bài tr× tham nhûng. Chß½ng trình này th¤t bÕi m£c dù h÷ hång say c¯ g¡ng hªt mình. Nåm 1974 tß¾ng Hiªu ðßþc b± nhi®m tß l®nh phó Quân Ðoàn III/ Vùng III Chiªn Thu§t tÕi Biên Hòa. Tß¾ng Hiªu chªt do b·i mµt viên ðÕn b¡n ra t× mµt kh¦u súng løc; các báo cáo chính thÑc cho là tß¾ng Hiªu ngµ nÕn ðang khi lau chùi súng, nhßng tin ð°n thì cho r¢ng ông b¸ ám sát.

Nguy­n Công Lu§n (Læ Tu¤n)

Tham khäo: Hà Mai Vi®t. "Famous Generals of the Republic of Vietnam Armed Forces (n.p.)

H§u Tr߶ng Chính Tr¸ Mi«n Nam 1954-1974 - Quy¬n I tác giä Уng Vån Nhâm (1999)

Cái Chªt Ð¥y Bí †n Cüa Tß¾ng Hiªu

[trang 195-198]

Cuµc Chiªn Dang D· tác giä Tß¾ng Tr¥n Vån Nhñt (2002)

[...] Trung Tß¾ng Nguy­n Vån Minh, ng߶i thay thª Tß¾ng в Cao Trí tØ nÕn phi c½ tÕi Tây Ninh, lÕi ð¯i xØ h¢n h÷c thiªu l­ ðµ v¾i mµt v¸ Tß¾ng ðàn anh trong sÕch ðßþc lòng cäm mªn cüa ð°ng bào, ðó là Thiªu Tß¾ng Nguy­n Vån Hiªu, cñu Tß L¸nh SÐ/5BB chï vì Trung Ðoàn 8 BB do ÐÕi Tá Bùi TrÕch D¥n chï huy nåm 1971 b¸ t±n th¤t n£ng khi rút lui t× Snoul v« Lµc Ninh và Thiªu Tß¾ng Hiªu ðßþc ÐÕi Tá Lê Vån Hßng thay thª ngay sau ðó.

[trang 269-270]


Nguy­n Vån Tín
Ngày 31 tháng 7 nåm 1999.
C§p nh§t hóa ngày 19.06.2002